เนื่องในโอกาสที่วันนี้ 19 กันยายน ของทุกปีรัฐบาลกำหนดให้เป็น “วันพิพิธภัณฑ์ไทย” น้องบัวบานจึงขอนำเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยเกี่ยวกับคำว่า “พิพิธภัณฑ์-พิพิธภัณฑสถาน” มาฝากกันค่ะ คำนี้แปลว่าอะไร เริ่มใช้เมื่อไร ไปดูกันเลย
พิพิธภัณฑสถาน มาจากคำภาษาบาลีสันสกฤต 3 คำรวมกัน
- - พิพิธ แปลว่า ต่าง ๆ
- - ภัณฑ์ แปลว่า เครื่องมือ เครื่องใช้
- - สถาน แปลว่า สถานที่
“พิพิธภัณฑสถาน” อ่านว่า พิพิดทะพันทะสะถาน นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า “พิพิธภัณฑ์” อ่านว่า พิพิดทะพัน พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้นิยามสองคำนี้เอาไว้ว่า เป็นสถานที่เก็บรวบรวมและแสดงสิ่งต่าง ๆ ที่มีความสำคัญด้านวัฒนธรรมหรือด้านวิทยาศาสตร์ โดยมีความมุ่งหมายเพื่อให้เป็นประโยชน์ต่อการศึกษา และก่อให้เกิดความเพลิดเพลินใจ
คำว่า “พิพิธภัณฑสถาน” เป็นศัพท์ที่ใช้แทนคำภาษาอังกฤษว่า museum หากมีคำว่า “แห่งชาติ” ตามมา เป็น พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หมายถึง พิพิธภัณฑสถานที่รัฐบาลจัดตั้งขึ้นเพื่อรวบรวมและจัดแสดงสิ่งของอันเป็นสมบัติมีค่าของประเทศ เช่น พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรุงเทพฯ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เชียงใหม่
คำว่า “พิพิธภัณฑ์-พิพิธภัณฑสถาน” ในไทย เริ่มใช้เมื่อไร?
พิพิธภัณฑสถานในประเทศไทย เริ่มขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อโปรดเกล้าฯ ให้สร้าง “พระที่นั่งประพาสพิพิธภัณฑ์” เป็นพิพิธภัณฑสถานส่วนพระองค์ เมื่อ พ.ศ. 2402 ศัพท์คำว่า “พิพิธภัณฑ์” จึงปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกจากชื่อพระที่นั่งนี้
ส่วนพิพิธภัณฑสถานสำหรับประชาชนเกิดขึ้นเป็นแห่งแรกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งพิพิธภัณฑสถานขึ้นที่หอคองคอเดีย (ศาลาสหทัยสมาคม) ในบริเวณพระบรมมหาราชวัง เรียกว่า “มิวเซียม” จัดเป็นพิพิธภัณฑ์ประเภททั่วไป
ต่อมาในรัชกาลที่ 7 ได้มีการเปลี่ยนแปลงปรับปรุงเป็นพิพิธภัณฑสถานศิลปโบราณคดี จัดตั้งเป็น “พิพิธภัณฑสถานสำหรับพระนคร” พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดพิพิธภัณฑ์นี้เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2469 จึงใช้คำว่า “พิพิธภัณฑสถาน” แทน “มิวเซียม” ตั้งแต่นั้นมา
ภายหลังจากการเปลี่ยนแปลงการปกครองแล้ว รัฐบาลได้จัดตั้งกรมศิลปากรขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2476 พิพิธภัณฑสถานสำหรับพระนครจึงได้เข้าสังกัดกับกรมศิลปากร และได้ประกาศเปลี่ยนชื่อเป็น “พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร” เมื่อ พ.ศ. 2477
ขอขอบคุณ
- - พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554
- - สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เล่ม 21
น้องบัวบานขอฝากอ่านบทความอื่น ๆ ของน้องบัวบานไว้ด้วยนะคะ : bit.ly/khamthai_BB
ป.ล. ก่อนจากกัน น้องบัวบานมีเว็บไซต์ดี ๆ มาฝากพี่ ๆ ทุกคนด้วยนะคะ
- ❤️คำทับศัพท์ใช้แบบไหน? เช็กได้ที่ระบบฐานข้อมูลคำทับศัพท์ของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา https://transliteration.orst.go.th/search
- ❤️คำนี้เขียนถูกไหม? เช็กได้ที่พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 (ออนไลน์) https://dictionary.orst.go.th/