19 พ.ย.64 - ทุกเทศกาลวันลอยกระทง หนึ่งในกิจกรรมที่ได้รับความสนใจ คือการประกวดนางนพมาศ ว่าแต่นางนพมาศมีตัวตนจริงหรือไม่ เป็นใคร และเกี่ยวอะไรกับวันลอยกระทง
หลายข้อมูลโยงไปในจุดเดียวกัน ว่านางนพมาศ เป็นหญิงสาวที่เกิดในรัชกาลของพระยาเลอไท กษัตริย์องค์ที่ 4 ราชวงศ์พระร่วง แห่งกรุงสุโขทัย
ตามข้อมูลอ้างอิงระบุว่า นางนพมาศ เป็นลูกสาวของพระศรีมโหสถ กับนางเรวดี โดยบิดาของนางนพมาศ เป็นพราหมณ์ปุโรหิตในสมัยพระยาเลอไท โดยทำให้นางมีโอกาสในการเรียนรู้หลากหลายด้านจากบิดามารดา ทั้งศาสตร์และศิลป์ โดยเฉพาะความรู้ทางอักษรศาสตร์ บทกลอน รวมทั้งความรู้ทางพระพุทธศาสนา ความรู้ในศาสตร์พราหมณ์
•
ที่ไม่ขาดคือการฝีมือเย็บปักถักร้อย ที่ได้รับการอบรมจากมารดา ไม่ว่าจะทำสิ่งใดก็ออกมาสวยสดงดงาม เป็นที่ชื่นชมของผู้คน รวมถึงนางนพมาศ ยังถูกชื่นชมว่ามีรูปลักษณ์ หน้าตา สวยงดงามอย่างไทย และคุณสมบัติที่เพียบพร้อมทำให้นางนพมาศ ได้เข้าถวายตัวเข้ารับราชการในสมัยพระยาลิไท แห่งกรุงสุโขทัย และเป็นที่โปรดปรานจนได้เป็นสนมเอกพระร่วงเจ้า
•
ตั้งตำแหน่งให้เป็น ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ที่มาของชื่อตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ หลักประพฤติปฏิบัติตนในการเข้ารับราชการของนางสนมกำนัลทั้งหลาย โดยกล่าวถึงประเพณีต่าง ๆ ของไทย เช่น การประดิษฐ์พานหมากสองชั้นรับแขกเมือง การประดิษฐ์โคมลอยรูปดอกบัว เพื่อใช้ในพระราชพิธีจองเปรียงลอยพระประทีป
•
ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ตรวจสอบจากข้อมูลหลายประการ เชื่อว่าตำรับฯ นี้เป็นการเขียนแต่งขึ้นใหม่ในสมัยรัตนโกสินทร์มากกว่าที่จะถูกเขียนขึ้นครั้งในสมัยสุโขทัย
•
นางนพมาศ ยังมีข้อที่น่าสนใจ โดยมีการอ้างถึงคุณงามความดี ที่ทำให้เป็นที่โปรดปรานของพระร่วงในช่วงต่อมา
1.เมื่อครั้งเข้าไปถวายตัวอยู่ในวังได้ 5 วัน ก็ถึงพระราชพิธีจองเปรียงลอยพระประทีป (ลอยกระทง) นางได้คิดประดิษฐ์โคมลอยรูปดอกบัว มีนกเกาะดอกไม้สีสวย ๆ ต่าง ๆ กัน เป็นที่โปรดปรานของพระร่วงมาก (ต้นแบบกระทงในปัจจุบัน)
•
2.ในเดือน5 มีพิธีคเชนทรัศวสนาน เป็นพิธีชุมนุมข้าราชการทุกหัวเมือง มีเจ้าประเทศราชขึ้นเฝ้าถวายเครื่องราชบรรณาการ พิธีนี้พระเจ้าแผ่นดินทรงรับแขกด้วยเครื่องหมากพลู
นางนพมาศได้คิดประดิษฐ์พานหมากสองชั้นร้อยด้วยดอกไม้งดงาม พระร่วงทรงโปรดปรานและรับสั่งว่า ต่อไปผู้ใดจะทำการมงคลก็ดี รับแขกก็ดี ให้ใช้พานหมากรูปดังนางนพมาศประดิษฐ์ขึ้น (เป็นที่มาของพานขันหมากงานแต่งงานในปัจจุบัน)
•
3.นางนพมาศ ได้ประดิษฐ์พนมดอกไม้ถวายพระร่วงเจ้าเพื่อใช้บูชาพระรัตนตรัย พระร่วงทรงพอพระทัยในความคิดนั้นตรัสว่าต่อไปพิธีเข้าพรรษาจะต้องบูชาด้วยพนมดอกไม้กอบัวเช่นนี้
อย่างไรก็ตามนักประวัติศาสตร์ ยังมีหลายความเห็นที่ไม่สามารถชี้ชัดว่า นางนพมาศ มีตัวตนจริงหรือไม่ หรือเป็นเพียงตำนานที่ถูกเพิ่มเติมขึ้นมาในยุคหลังกันแน่ เช่นเดียวกับการประกวดนางนพมาศ ที่ยังไม่หลักฐานว่าเริ่มในปีใดแต่เป็นหนึ่งในสีสันแต่ละสถานที่ที่จัดกิจกรรมวันลอยกระทง ที่จะหาหญิงสาวที่มีรูปลักษณ์ และคุณสมบัติเหมาะสมกับการเป็นนางนพมาศในแต่ละปี ที่สามารถสร้างร้อยยิ้ม และความสุขให้กับแต่ละพื้นที่ได้ไม่มากก็น้อย