สวนสัตว์เปิดเขาเขียว สวนสัตว์ที่ไม่ได้เป็นแค่สวนสัตว์แต่ตั้งใจให้เป็นปอดของภาคตะวันออก แนวคิดในการสร้างสวนสัตว์เปิดเขาเขียวนั้นจริงๆแล้วมาจากชายคนหนึ่งที่เป็นนักอนุรักษ์มีชื่อเสียงนำเสนอแนวคิดกับผู้ชายคนหนึ่งที่เป็นข้าราชการรักป่า กลายมาเป็นสวนสัตว์เปิดเขาเขียวในทุกวันนี้
การประกาศพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าหลายแห่ง ล้วนแล้วมีที่มาที่ไปมีแรงบันดาลใจทั้งสิ้น มูลเหตุของการประกาศเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาเขียว - เขาชมพู่ก็เช่นเดียวกัน นายผ่อง เล่งอี้ อดีตอธิบดีกรมป่าไม้ บุคคลหนึ่งที่ทำให้เกิดสวนสัตว์เปิดเเขาเขียวเล่าในหนังสือผ่อง “เล่งอี้...ผู้เก็บสร้างผืนไพรให้แผ่นดิน” ว่า ครั้งหนึ่งได้ไปสำรวจที่เขาเขียว และได้พบกับคณะของนพ.บุญส่ง เลขะกุล คุณ แคธเธอรีน และคุณหมอระจิต บุรี ที่น้ำตกซันตาเถร แล้วเดินป่าขึ้นเขาลงห้วยไปกันอยู่ครึ่งวัน จนอาจารย์ดุสิตเหนื่อยเดินจนขาแพลง ต้องให้ คุณบันลือ เชื้ออินทร์ นวดให้ คุณหมอบุญส่งฯ ออกความคิดว่า
"ให้ทำป่าเขาเขียวเป็นสวนสัตว์เปิด" เพราะตอนนั้นแนวคิดที่จะเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสำหรับเขาเขียวนั้น ยังไม่ได้นึกคิดกันพอมีการจับกุม ได้สัตว์ป่าที่ค้าขายผิดกฎหมายมีจำนวนมากเรื่อยๆ ก็เริ่มไม่มีที่เลี้ยง ผมเลยพูด กับ พ.ต.อ.สุทัศน์ สุขุมวาท ผู้อำนวยการองค์การสวนสัตว์ ว่าอยากจะขอความร่วมมือเรื่องสัตว์ป่าที่กรมป่าไม้ยืดมาได้ จากผู้ทำผิดกฎหมาย อยากจะให้องค์การสวนสัตว์ช่วยเอาไปดูแลให้หน่อยเพราะกรมป่าไม้ไม่มีงบประมาณ ท่านบอกว่า "ด้วยความยินดี" พอกรมป่าไม้จับมาได้เป็นกวาง ก็นำไปฝากให้องค์การสวนสัตว์ แต่องค์การสวนสัตว์กลับคิดค่าใช้จ่ายในการเลี้ยง ผมเลยคิดจะเอาสัตว์ป่าของกลางไปเลี้ยงเองที่เขาลานวา ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเขาเขียวจังหวัดชลบุรี ซึ่งอยู่ใกล้กรุงเทพฯ
ที่สุด ไปเริ่มต้นตรงนั้นก่อน เพื่อเอาสัตว์ป่าที่ยืดได้ทั้งนกทั้งกวางไปรักษาไว้ที่นั่น เดิมทีเดียวจะทำเป็น "ศูนย์ขยายพันธุ์สัตว์ป่า" แต่เรื่องก็ไม่ค่อยจะขยับไปไหน พอปี๒๕๑๓ผมมาเป็นหัวหน้าฝ่าย จัดการสัตว์ป่าแห่งชาติ ผมหยิบยกเอาเรื่องนี้ขึ้นมาอีกครั้ง พวกโรตารี่ชลบุรีรู้ว่าผมจะสงวนป่าเขาเขียว - เขาชมพู่ เขาก็เชิญผมไปพูดให้ความเห็น ผมก็ไปบอกเขาว่าพื้นที่ตรงนี้เป็นป่าต้นน้ำ มีความสำคัญกับชลบุรี ถ้าไม่ดูแลรักษาไว้ ชลบุรีก็จะขาดน้ำ น้ำตกชันตาเถรจะแห้งหมด ก่อนนั้นองค์การสวนสัตว์เขาจะทำสวนสัตว์เปิดที่น้ำตกชันตาเถรตามที่หมอบุญส่งแนะนำ แต่ทางองค์การสวนสัตว์เขาก็ทิ้งมานานไม่ได้ตามเรื่องและยังไม่ได้ทำ ปีที่ผมไปบรรยายที่โรตารี่ชลบุรีนั้น ก็บังเอิญว่าที่เขาลานวาที่เราเอาสัตว์ของกลางไปเลี้ยงนั้นขาดแคลนน้ำ เลยต้องอพยพสัตว์ไปอยู่น้ำตกชันตาเถรก็ได้รับการสนับสนุนจากโรตารีชลบุรี ประชาชนเขาก็เริ่มตื่นตัว พอได้งบประมาณก็เลยตั้งเป็น "ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและเพาะพันธุ์สัตว์ป่าเขาเขียว" แล้วผมมองว่าแค่เขาเขียวอย่างเดียวไม่พอต้องอนุรักษ์เขาชมพู่ซึ่งอยู่ติดกันนั้นด้วย ผมจึงส่งคุณธานี วิริยะรัตนพร จากเขาสอยดาวไปสำรวจ แล้วเสนอให้เป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ไปคลุมเอาที่สวนสัตว์เปิดเขาเขียวฝั่งทางโน้นด้วยทั้งหมดเพราะถือเอาแนวเขตป่าสงวนแห่งชาติทั้งป่า ก่อนหน้านั้น ผมถามวันที่ประชุมด้วยกันแล้วว่า "องค์การสวนสัตว์จะเอาป่าเขาเขียวทั้งหมดหรือเปล่า" ท่านก็ตอบว่า"ไม่เอา ไม่ไหวแล้ว เอาเขาดินอย่างเดียวก็พอแล้ว" "ถ้าอย่างนั้นผมจะเอาไปสงวนนะ" "ตกลง" ท่านยินดีที่ผมจะช่วยอนุรักษ์ป่าเขาเขียว เพราะตอนนั้นองค์การสวนสัตว์ตีตราจองไว้ก่อนแล้ว โดยเอาป้ายไปติดไว้ พอได้รับความเห็นชอบจากท่านอธิบดีดุสิต แต่ไม่ได้ทำอะไรสักที่ผมเลยเสนอให้ประกาศเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาเขียว แล้วไปคลุมสวนสัตว์เปิดเขาเขียวด้วย เรื่องนี้จึงมาแก้พื้นที่กันในภายหลัง แต่เราก็ได้พื้นที่มาเป็นเขตรักษาพันธุ์-สัตว์ป่าแห่งเดียวของชลบุรีจนได้
น.พ.บุญส่ง เลขะกุล คุณหมอรักป่า รักธรรมชาติ และหมู่สัตว์ เคยดำรงตำแหน่งเลขานุการนิยมไพรสมาคม และคณะกรรมการนิยมไพรสมาคมจำนวนหนึ่ง เป็นผู้เสนอให้รัฐบาลออกนโยบายและออกกฎหมายคุ้มครองทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่า ซึ่งเป็นผู้เสนอให้ประกาศป่าขนาดใหญ่หลายแห่งให้เป็นอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า อาทิ ป่าเขาใหญ่ ในปี พ.ศ. 2505 ป่าสลักพระ และป่าอีกหลายแห่งให้เป็นอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า และอีกคนหนึ่งที่ลืมไม่ได้คือ คุณผ่อง เล่งอี้ อดีตอธิบดีกรมป่าไม้ ที่ใช้ความพยายามผลักดันจนเกิด สวนสัตว์เปิดเขาเขียว ซึ่งได้รักษาป่าเขาเขียว-เขาชมพู่ไว้