การปกครองระบอบประชาธิปไตยมีรัฐสภาเป็นองค์การสำคัญทำหน้าที่ทางนิติบัญญัติคือ การออกกฎหมายเพื่อใช้บริหารราชการแผ่นดิน ทำหน้าที่ควบคุมตรวจตราดูแลการบริหารงานของรัฐบาลให้เป็นไปตามนโยบายที่ได้แถลงไว้ต่อสภา
รูปแบบของรัฐสภาไทย ตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 มีทั้งแบบสภาเดียวหรือสองสภา ระบบรัฐสภาแบบ 2 สภาของไทย คือ สภาผู้แทนราษฎร และวุฒิสภา ถ้าเราจำครูวิชาสังคมศึกษาสอนไว้ สภาผู้แทนราษฎร มีหน้าที่ออกกฎหมายวุฒิสภา ทำหน้าที่ตรวจสอบการทำงานของสภาผู้แทนฯ ทำหน้าที่กลั่นกรองการออกกฎหมาย เวลาจะออกกฎหมายสักฉบับเมื่อผ่านการพิจารณาในสภาผู้แทนราษฎรแล้วต้องผ่านวุฒิสภาอีกครั้ง
อย่างที่บอก วุฒิสภาไทย เป็นสภาที่ทําหน้าที่กลั่นกรองงานของ ส.ส. มาตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครองในปี 2475 พอปี2489 ได้มีการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ ให้มี สภาผู้แทนราษฎร และพฤฒิสภา โดยพฤฒสภาทําหน้าที่เป็นสภายับยั้งและกลั่นกรองงานคอยเหนี่ยวรั้งไม่ให้ ส.ส. ทํางานเร็วเกินไป จนขาดความรอบคอบ ต่อมารัฐธรรมนูญพ.ศ. 2490 เปลี่ยนชื่อพฤฒิสภาเป็นวุฒิสภา มีที่มาจากการแต่งตั้งและมีอำนาจกลั่นกรองตามเดิม พอมาถึงรัฐธรรมนูญ 2540 แก้ไขให้วุฒิสภามาจากการเลือกตั้ง มีอำนาจมาขึ้นสามารถสรรหาองค์กรอิสระ ถอดถอนบุคลที่ทำการทุจริต
พอมาถึงรัฐธรรมนูญ 2550 “รัฐธรรมนูญฉบับ ประชามติ” ได้เปลี่ยนแปลงแก้ไขให้วุฒิสภามี 150 คน มาจากการเลือกตั้งจังหวัดละ 1 คน ส่วนที่เหลือมาจากการสรรหา รัฐธรรมนูญ 2550 ถูกฉีกด้วยการเปลี่ยนแปลง 2557 ทำให้เราได้ รัฐธรรมนูญ2560 ที่ออกแบบให้มี สว.250 คน เป็นแต่งตั้งมีอายุดำรงตำแหน่ง 5 ปี สิ้นสุดวันที่ 11 พฤษภาคม 2567
หน้าที่และอํานาจของวุฒิสภา มีตั้งแต่ติดตาม เสนอแนะเร่งรัดการปฏิรูปประเทศ พิจารณาร่างพระราชบัญญัติที่จะตราขึ้นเพื่อการปฏิรูปประเทศ ที่ใหม่สุด ไม่เหมือนส.ว. ชุดใดเลย คือ การให้ความเห็นชอบบุคคลซึ่งสมควรได้รับแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี ด้วยอำนาจส.ว. ตามรัฐธรรมนูญ เท่ากับว่า ส.ว. ชุดปัจจุบันมีผลกับการเป็นนายกรัฐมนตรีของใครคนหนึ่ง ตราบใดที่ผลการเลือกตั้งไม่ได้คะแนนเสียงข้างมาก ทำให้ต้องจัดตั้งรัฐบาลผสมจากหลายพรรคการเมือง สว.มีความสำคัญที่จะชี้ว่าใครจะได้เป็นนายกรัฐมนตรีหรือไม่ ด้วยระบบ วิธี และเงื่อนไขตามรัฐธรรมนูญ การจะได้คะแนนเสียงส.ส.เด็ดขาดโดยไม่ต้องห่วงคะแนนเสียงจากวุฒิสภา เป็นเรื่องยากมากๆ
ส.ว. มีไว้ทำไม? ในอดีต มีไว้ ตรวจสอบกลั่นกรองรัฐบาล ปัจจุบัน มีไว้ กลั่นกรอง เหมือนกัน แต่เป็นการ กลั่นกรองหรือเลือกคนที่จะมาเป็นหัวหน้ารัฐบาล ซึ่งก็คือ นายกรัฐมนตรีนั่นเอง