เมื่อปี พ.ศ. 2402 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งองค์หนึ่งขึ้นในพระบรมมหาราชวัง และพระราชทานนามว่า “ประพาสพิพิธภัณฑ์” เพื่อใช้เป็นที่จัดตั้ง แสดงศิลปะโบราณวัตถุที่ทรงรวบรวมไว้ แต่มิได้เปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชม โดยเรียกพิพิธภัณฑสถานในครั้งนั้นทับศัพท์ภาษาอังกฤษว่า “มิวเซียม” ต่อมาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งมิวเซียมหลวงขึ้นที่หอคองคอเดีย หรือศาลาสหทัยสมาคม ภายในพระบรมมหาราชวังชั้นนอก เพื่อจัดแสดงสิ่งของต่างๆ และเปิดให้ประชาชนเข้าชมเป็นครั้งแรก เนื่องในการเฉลิมพระชนมายุครบ 21 พรรษา โดยมีพิธีเปิดเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2417 ดังนั้น จึงถือว่าวันนี้เป็นวันกำเนิดกิจการพิพิธภัณฑสถานสำหรับประชาชนในประเทศไทยเป็นครั้งแรก ซึ่งต่อมาในปี พ.ศ. 2538 คณะรัฐมนตรีก็ได้ประกาศให้วันที่ 19 กันยายน ของทุกปี เป็น “วันพิพิธภัณฑ์ไทย”