หอสมุดฯ ชวนอ่าน จ.ม.สำนวนหวาน ภาษารัก..ใน “ตำราเรียนรัก”

14 ก.พ. วันวาเลนไทน์ “วันแห่งความรัก” ครั้งนี้ Backbone MCOT จะพาย้อนไปดู.. จุดเริ่มต้น จุดเล็ก ๆ ของคู่รักชาวสยามในอดีต มีการใช้สื่อจดหมาย ส่งผ่านภาษารัก และสำนวนหวาน ๆ เพื่อบ่มเพาะความสัมพันธ์ ก่อนก้าวข้ามไปสู่การเป็นคู่รัก กับการเปิดซองจดหมาย (ที่ได้รับอนุญาตแล้ว) โดย..หอสมุดแห่งชาติ ได้หยิบมาเล่า จากหนังสือหายาก เรื่อง “ตำราเรียนรัก” ซึ่งเพียงบทสรุปย่อ สำนวนภาษารัก ก็หวานจนรู้สึกได้

ในช่วงเดือนแห่งความรัก เทศกาลวันวาเลนไทน์ ปีนี้ (2566) สำนักหอสมุดแห่งชาติ ได้โพสต์ผ่านเฟซบุ๊ก National Library of Thailand ด้วยการนำเสนอ หนังสือหายาก เรื่อง “ตำราเรียนรัก” ซึ่งเป็นประจำ ทุกวันพฤหัสบดี หอสมุดแห่งชาติ จะนำเสนอรายการ “หนังสือเก่าเล่าเรื่อง” มาสรุปเนื้อหา เชิญชวนให้ทุกท่านได้ไปอ่านกัน ในครั้งนี้ สรุปโดย นางอัจฉรา จารุวรรณ บรรณารักษ์ชำนาญการพิเศษ สำนักหอสมุดแห่งชาติ



หนังสือเล่มนี้ รวบรวมโดย ก. จันทรโกมล ซึ่งผู้รวบรวม แจ้งในคำนำว่า เป็นเพียงการรวมจดหมาย ระหว่างชายกับหญิง มาลงไว้เท่านั้น แต่ที่ให้ชื่อว่า “ตำราเรียนรัก” ก็เพราะการเขียนจดหมายนั้น เป็นบันไดขั้นหนึ่งของการเรียนรัก จดหมายที่รวมไว้ ในหนังสือเล่มนี้ เป็นจดหมาย ซึ่งเขียนถึงกันโดยแท้จริง และได้รับอนุญาต จากเจ้าของจดหมายแล้ว เนื้อความของจดหมาย ในหนังสือเล่มนี้ ถือเป็นบรรทัดฐาน สำหรับการวินิจฉัยว่า ชายกับหญิง ย่อมติดต่อก่อรักกันขึ้นได้ ด้วยอาการอย่างไร

ความรักของชายหญิง ย่อมก่อหวอดขึ้นทีละน้อย ๆ ก่อน หาได้ตั้งต้นใหญ่โต มั่นคง มาแต่เดิมไม่ เพราะชายกับหญิง แม้จะเป็นเพศ ซึ่งธรรมชาติได้สร้างสมมา เป็นของสำหรับคู่กันก็จริง แต่ใช่ว่าพอเห็นกัน ก็จะเกิดความรัก ในเชิงสัมพันธ์เสน่หาโดยทันที ต้องอาศัยการคุ้นเคย ในเชิงสนทนา และทางจดหมาย เป็นสะพานเชื่อมอีกชั้นหนึ่ง เมื่อการสนทนา และจดหมายน้อมไปในเชิงอันควร ความรักจึงบังเกิดขึ้น ต่อไปตามลำดับ ตามหลักพุทธศาสนาว่า ความรักจักบังเกิดขึ้น ด้วยเหตุสองประการ คือ

1. เคยเป็นเนื้อคู่กัน มาแต่ชาติก่อน
2. ได้เกื้อกูลอุดหนุนกัน ในปัจจุบัน



การรวบรวมจดหมายในเชิงรัก ในหนังสือเล่มนี้ แบ่งออกเป็น 3 บท คือ

บทที่ 1 ว่าด้วย การเขียนจดหมายของหญิง ที่เคยติดต่อกับชายแล้ว เป็นข้อความ ที่พอจะลงรอยได้แล้ว ในบทนี้ มี 12 ฉบับ ...ทั้งนี้ Backbone MCOT ขออนุญาตคัดย่อ นำมาเพียงบางส่วน ดังนี้ (ฉบับสรุปจดหมาย บทที่ 1 อ่านเพิ่มได้ที่ เพจหอสมุดฯ)

วันที่ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2476
เรียน “คุณ” ที่นับถือยิ่งของศรี “...แหม! ศรีไม่รู้ว่า จะขอบพระคุณ “คุณ” อย่างไร จึงจะสมกับความกรุณาของ “คุณ” ที่ได้มีต่อศรี สุดพรรณนา ศรีไม่ได้เสกสรรยอ “คุณ” เกินไปกว่าความเป็นจริงเลยทีเดียวค่ะ คำพูดของศรีทุกคำขอ “คุณ” ที่รักแลนับถือของศรี จงเชื่อเถิดว่า ศรีได้กลั่นจากน้ำใจอันบริสุทธิ์ ของศรีโดยแท้จริง ใช่ปากอย่างใจอย่างนั้น เป็นไปไม่ได้ “คุณ” ระอาศรีไหมคะ ที่ศรีมาชวนสนทนาบ่อย ๆ เช่นนี้

บางลำพู วันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2476
คุณพี่ ที่ศรีรัก และคิดถึงเสมอ “...สำหรับน้อง มีพี่น้องดี ๆ ก็จริง แต่จะไปสู้คนใช้ของคุณพี่ ได้อย่างไรไม่เหมือนกัน โดยเหตุนี้ น้องจึงเสียใจมาก ที่คุณพี่ มาเยาะเย้ยน้องต่าง ๆ นา ๆ จนขั้น จ.ม. ของน้อง คนใช้ของคุณพี่ ก็ต้องได้อ่าน ผิดกับน้องมาก จ.ม. ของคุณพี่ น้องไม่เคยให้ใครดูเลย นอกจากน้องคนเดียว น้องไม่รู้เลยว่า ความสัมพันธ์ระหว่างน้องกับคุณพี่ คุณพี่จะต้องทูลคนใช้ ของคุณพี่ทุกประการ นี่หรือคุณพี่รักน้อง อย่าพูดให้น้อง ช้ำใจมากนักเลยค่ะ คุณพี่ จงคอยฟัง แลคอยรับ จ.ม. ฉบับสุดท้ายของน้องเถอะ... น้องขอบอกคุณพี่ โดยสัตย์จริงว่า น้องไม่เคยรักแลนับถือ แลคิดถึงใคร เหมือนคุณพี่เลย เมื่อทราบว่า คุณพี่แสนจะบรมสุข แลยังมาเยาะเย้ยน้องเช่นนี้ น้องรู้สึกละอายมาก จึงต้องตัดใจไปให้พ้น ขอลาคุณพี่ ด้วยความอาลัย และคิดถึงสุดพรรณนา

วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2476
เรียนคุณพี่ ที่น้องนับถือยิ่ง “...การป่วยของคุณพี่ หายเป็นปรกติหรือยังคะ ป่วยเป็นโรคอะไรค๊ะ คุณพี่ว่าจะบอกน้อง ก็ไม่เห็นได้รับตอบ ของคุณพี่สักที... คุณพี่ อย่าลืมน้องเสียนะค๊ะ หากมีคนคุยมากแล้ว ก็คุยกับน้องน้อย ๆ ก็ได้ ดีกว่าไม่พูดด้วยเสียเลย ส่วนน้องของคุณพี่ จงมั่นใจเสียเถิดว่า ตราบใดที่น้องยังอยู่ในโลกนี้แล้ว เป็นไม่มีวันจืดจาง และลืมคุณพี่ได้อย่างแน่นอน เช่น คำโคลงมีอยู่ว่า ดังนี้

อยู่ไกลใจบ่เว้น คำนึง ไกลตัวรักยังตรึง จิตติแท้ ทุก ๆ วันนึกถึง คุณพี่อยู่เสมอมา แล้วคุณพี่ ต่อให้น้องด้วย ลาละค่ะ บ่ายมากแล้ว...”


วันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2476
คุณพี่ ที่น้องคิดถึงเสมอ “...น้องคอยคำตอบ ของคุณพี่จนกลุ้ม นี่หรือรักแลคิดถึง ทุกลมหายใจเข้าออก น้องบอกให้ตอบเร็ว จนเกือบเดือน จึงได้ตอบ ทีคุณพี่ละก้อ น้องไม่ได้ให้คอยนานเลย ดูซิต่างกันไหม... ป.ล. อ้อไม่ได้อ่านทาน

หนาวและง่วงมาก ถ้าตกและผิด คุณพี่โปรดแก้อ่าน ด้วยเถิดนะค๊ะ จากน้องของคุณพี่...”


บทที่ 2 ว่าด้วย การเขียนจดหมายของหญิงสาว ที่ยังไม่เคยติดต่อกับชายเลย แม้จะเป็นจดหมาย ในทำนองรักก็จริง แต่เมื่อฟังตามสำนวนแล้ว จะเป็นเพียงเริ่มรัก ในเชิงสำนวน ยังมีระแวงอยู่บ้างเป็นบางตอน นำมารวมในหนังสือเล่มนี้ มี 10 ฉบับ ทั้งนี้ Backbone MCOT ขออนุญาตคัดย่อ นำมาเพียงบางส่วน ดังนี้ (ฉบับสรุปจดหมาย บทที่ 2 อ่านเพิ่มได้ที่ เพจหอสมุดฯ)

เขียนที่บ้าน วันที่ 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2476
คุณอาว์ ที่เคารพ “...ขอให้หลาน เรียกอาว์เถิดนะค๊ะ เพราะหลานได้ตั้งใจมากแล้ว อย่าให้พลาดเลิกล้มความตั้งใจ ที่จะเรียก อาว์ เลยนะคะ... วันหลังว่าง ๆ ผ่านหน้าโรงพิมพ์ จะแวะเยี่ยมอาว์บ้าง จดหมายฉบับนี้ อาว์อ่านแล้วฉีกเสียนะค๊ะ และอย่าให้หลานของอาว์ ต้องเสียใจ ในการที่อาว์ จะเอาจดหมายสตรีไปให้เพื่อนดูเลย อายเขาเปล่า ๆ ...เคารพอย่างสูง สมร วิลัยศรี...”

ที่บ้าน วันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2476
เรียน คุณอาว์ ที่นับถือ “...คำตอบของอาว์ หลานดีใจอย่างบอกไม่ถูกเลยว่า ดีใจเพียงใด เพราะหลานกลัวอาว์ จะแก่น่ะซิค๊ะ จึงได้เรียกอาว์

ที่บ้าน วันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2476
เรียนคุณอาว์ ที่เคารพ “...จดหมายของหลาน ไม่สนุกเลย เพราะไม่มีเรื่องคุย ที่น่าสนุกเลย อาว์ไว้ใจหลานไหมคะอาว์ ทุกสิ่งทุกอย่าง หลานเชื่ออาว์ เพราะอาว์เป็นคนแรก ในประเทศสยาม ที่หลานชอบ เพราะฉะนั้นโปรดเข้าใจเสียเถิดว่า หลานเชื่ออาว์ทุก ๆ คำพูด หลานอยากเชิญอาว์ ไปที่บ้านเหลือเกิน แต่กลัวอาว์ จะรังเกียจบ้านคนจนเช่นหลาน ผู้มีรูปร่างขี้ริ้ว และอาภัพ...”

ที่บ้าน วันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2476
เรียนอาว์ ที่เคารพ “...หากอาว์ ตอบหลานว่า หายโกรธแล้ว ฉบับหลัง หลานจะบอกที่อยู่มาให้ แต่อาว์ ต้องไปหาหลานนะคะ หลานจะบอกมาให้ฉบับหลัง ยุตติเสียทีอาว์คะ ใจหลานชักสั่นมาก และปวดหัวเหลือทนแล้ว ลาก่อนอาว์...”


บทที่ 3 ว่าด้วย การเขียนจดหมายของชายหญิง ระหว่างเพื่อนบ้านใกล้เคียง แล้วมีโอกาสติดต่อกันทางหนังสือ ผลที่สุด เลยกลายเกิดเป็นความรักขึ้น นำมารวมในหนังสือเล่มนี้ มี 6 ฉบับ ทั้งนี้ Backbone MCOT ขออนุญาตคัดย่อ นำมาเพียงบางส่วน ดังนี้ (ฉบับสรุปจดหมาย บทที่ 3 อ่านเพิ่มได้ที่ เพจหอสมุดฯ)

หลังวังจันทร์เกษม อยุธยา วันที่ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
แม่แตงอ่อน ทราบ “...อนึ่ง ฉันเกรงไปว่า การมาของฉัน คนอื่นเขา จะไม่เข้าใจว่า เอาของมาให้แม่แตงอ่อน เพราะแม่แตงอ่อน เป็นหญิงที่ต้องตาต้องใจคนอยู่มาก และเขาจะลงเอาว่า ฉันก็เป็นคนหนึ่ง ในจำนวนคนเหล่านั้นด้วย ที่ว่าเช่นนี้ ไม่ใช่เพราะมีความรังเกียจ ในการที่จะมาบ้านแม่แตงอ่อน แต่หากเกรงคนอื่น เขาจะเข้าใจผิด...”

บ้านในคลองเมือง วันที่ 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
“...คุณประวิทย์ ที่นับถือ... ..เกินไปกระมังค๊ะวิทย์ คุณพูดราวกะว่า ดิฉันเป็นราคาดวงเด่นเจียวหรือ จะมาบ้านดิฉันทั้งที ก็เกรงเขาจะเหมาว่า มาติดพัน ปากคนมันยาวกว่าปากกานะค๊ะ ถ้ามัวเอาใจใส่ กับลมปากของคนเรา ก็พลอยกระดิกตัวไม่ไหวเทียวละค๊ะ...”

หลังวังจันทรเกษม วันที่ 13 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
“...แม่แตงอ่อนที่รัก ได้รับจดหมาย กับของฝากแล้ว ขอบใจเธอมาก ที่อุตส่าห์ฝากมาให้ ลำไยนั้น หวานชื่นใจดี ฉันคิดว่า หัวใจเจ้าของ ก็คงหวานเช่นเดียวกัน... รักและคิดถึง...”

บ้านในคลองเมือง วันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
“...ลำไยนั่นหวานจริง แต่อย่าด่วนคิดว่า หัวใจเจ้าของ จะหวานเช่นลำไย เพราะด่วนคิดมาก พลาดจะเสียใจนะค๊ะ จดหมายของคุณฉบับนี้ แม้สั้น ก็ฟังคมคายกว่าเก่านะคะวิทย์ ระวังปากหน่อย เราเป็นเพื่อนบ้านใกล้เคียง และสนิทสนมกัน คนอื่นได้ยินจะไม่งาม...”

หลังวังจันทรเกษม วันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
“...น้องแตงอ่อน ที่รัก... ความจริงอายุน้องก็ถึง 17 ปีแล้ว ควรตกลงเสียให้เป็นหลักฐาน ไม่ควรหน่วงเหนี่ยวไว้เลย มีคนดี ๆ มาขอ ก็ควรจะตบแต่งให้สิ้นห่วงไปเสีย พี่ออกจะพูดมากเกินไปแล้ว เป็นเพราะเหน็ดเหนื่อยนั่นเอง จึงพูดเลยธง ขอจบเพียงนี้เถิด รักและคิดถึงยิ่ง ประวิทย์ ป.ล. พี่ยังคิดถึงข้าวมันแกงไก่ เมื่อบ่ายวันอาทิตย์ เมื่อไรจะได้กินอีกหนอ”

บ้านในคลองเมือง วันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2457
“...คุณพี่ ที่นับถือ... เรื่องให้มาดูเถ้าแก่ มาสู่ขอน้องนั้น เป็นความคิดของน้องเอง เพื่อคุณพี่ จะได้ให้เห็นว่า แม้นายอำเภอ ได้มาพูดสู่ขอ ดังนั้น น้องจะแสดงกิริยาอาการอย่างไร น้องใยดีด้วยหรือไม่ ถ้าคุณพี่ไม่มาเห็นด้วยตนเอง เกรงจะมีความเข้าใจผิดเกิดขึ้นวันหลัง เข้าใจหรือยังคะคุณพี่ที่รัก การแต่งงาน น้องไม่คิดถึงยศศักดิ์ และตำแหน่งของเจ้าบ่าว น้องถือความรักเป็นใหญ่ เพราะถ้าเราแต่งงาน เพราะเห็นแก่เงิน และยศศักดิ์ของฝ่ายชาย เท่ากับเราขายความเป็นไทยของเราเอง ส่วนคุณยายนั้น ท่านตามใจน้อง เมื่อน้องไม่ตกลงด้วย ท่านก็บอกปัดหมด ท่านเคยพูดว่า ท่านสงสารคุณพี่ และมักพูดใส่หน้าน้องด้วย แต่น้องหาได้แย้มพราย หรือโต้ตอบไม่ จริงแล้วอายุ 17 ก็ควรแต่งงานได้ แต่น้องเบื่อเมื่อพูดถึงการแต่งงาน น้องชอบสนทนากับคุณพี่อย่างนี้ ถ้าแต่งงานแล้วจะมีเวลาเขียนจดหมายถึงกันสะดวกได้อย่างไรขอให้คิดดู หรือคุณพี่รังเกียจที่จะเขียนจดหมายถึงน้องเสียแล้วกระมังค๊ะ รักนับถือ แตงอ่อน ป.ล. ข้าวมันแกงไก่ จะมีในอาทิตย์หน้าอีก ถ้ายังไม่ลืมรส ก็ควรมาซิค๊ะ บางทีจะแถมมีส้มตำด้วย”

ผู้สนใจ สามารถอ่านหนังสือ “ตำราเรียนรัก” ได้ที่ ห้องหนังสือหายาก ชั้น 3 อาคาร 2 สำนักหอสมุดแห่งชาติ

บรรณานุกรม
ก.จันทรโกมล, ผู้รวบรวม.  ตำราเรียนรัก.  พระนคร: โรงพิมพ์ตงหนำ, 2479.

อย่างไรก็ตาม สำหรับบทคัดย่อนี้ ได้มีการปรับแต่งภาษาพูด เป็นภาษาเขียน ในพยางค์คำบางคำ เพื่อให้อ่านเข้าใจง่ายขึ้น แต่สามารถอ่านข้อมูล ที่มีการใช้ภาษาต้นฉบับ ในแบบ (ฉบับเต็ม) ได้ที่โพสต์บทความ หนังสือเก่าเล่าเรื่อง : “ตำราเรียนรัก” สรุปจดหมาย บทที่ 1 - 3 (เฟซบุ๊ก สำนักหอสมุดแห่งชาติ)



นอกจากนี้ Backbone MCOT มีข้อมูลที่ สำนักหอสมุดแห่งชาติ ได้โพสต์เป็นวิดีโอแนะนำ การเข้าใช้บริการ “หอสมุดแห่งชาติ” ไม่ยากอย่างที่คิด แค่มีเพียง บัตรประชาชน หรือ หนังสือเดินทาง (Passport) โดย พี่บรรณฯ พาทัวร์ เมื่อวันที่ 13 ก.พ. 2566 โดย “หอสมุดแห่งชาติ” เปิดบริการวันจันทร์ - วันศุกร์ เวลา 9.00 - 18.30 น. และวันเสาร์ - วันอาทิตย์ เวลา 9.00 - 17.00 น. ปิดวันหยุดนักขัตฤกษ์
https://www.facebook.com/reel/594475399160281


#BackboneMCOT
อ้างอิง และขอบคุณข้อมูล จาก :

เฟซบุ๊ก : National Library of Thailand (สำนักหอสมุดแห่งชาติ)
https://www.facebook.com/NationalLibraryThailand