"พิศวงไทยทอง" ราชินีแห่งความลึกลับบนดอยหัวหมด จ.ตาก
พิศวงไทยทอง หรือที่รู้จักกันในชื่อ พิศวงตานกฮูก เป็นพืชดอกขนาดเล็กที่มีรูปร่างแปลกตาคล้ายนกฮูก พบเฉพาะในบริเวณดอยหัวหมด จังหวัดตาก ประเทศไทย ความพิเศษของพืชชนิดนี้อยู่ที่การดำรงชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยรา (mycoheterotrophic) หมายความว่ามันไม่สามารถสังเคราะห์แสงเพื่อสร้างอาหารเองได้ แต่ต้องอาศัยสารอาหารจากเชื้อราที่อาศัยอยู่ในดินแทน
ชื่อไทย พิศวงตานกฮูก เรียกตามลักษณะดอกเหนือผิวดินที่คล้ายนกฮูก ส่วนพิศวงไทยทอง ตั้งตามชื่อ รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง แห่งภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตามเอกสารตีพิมพ์ที่ได้ระบุไว้ คือ Etymology:—The epithet honours Assoc. Prof. Dr. Obchant Thaithong, who encouraged the authors to study the genus Thismia. ตัวอย่างต้นแบบ Suddee et al. 4767 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้
ลักษณะเด่น:
รูปร่าง: มีลำต้นใต้ดินสั้นมาก ส่วนที่โผล่พ้นดินคือดอกเดี่ยว สีสันสวยงาม มีกลีบดอก 6 กลีบ แหล่งที่อยู่อาศัย: มักพบขึ้นบริเวณใต้ต้นเป้ง ซึ่งเป็นพืชอีกชนิดหนึ่งที่พบเฉพาะในพื้นที่เดียวกันวงจรชีวิต: ออกดอกในช่วงฤดูฝน และมีอายุสั้น ทำให้การศึกษาพฤติกรรมและการขยายพันธุ์เป็นเรื่องยากความสำคัญ:
ความหลากหลายทางชีวภาพ: พิศวงไทยทองเป็นพืชเฉพาะถิ่น (endemic) ที่พบได้เพียงแห่งเดียวในโลก การอนุรักษ์พืชชนิดนี้จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษาความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย ระบบนิเวศ: ความสัมพันธ์ระหว่างพิศวงไทยทองและเชื้อรา รวมถึงความสัมพันธ์กับพืชชนิดอื่นๆ เช่น ต้นเป้ง เป็นปริศนาที่น่าสนใจและต้องการการศึกษาเพิ่มเติม เพื่อให้เข้าใจระบบนิเวศในพื้นที่ดอยหัวหมดได้อย่างลึกซึ้งภัยคุกคาม:
การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม: การทำลายป่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และการรบกวนจากมนุษย์ เป็นปัจจัยหลักที่คุกคามการดำรงอยู่ของพิศวงไทยทอง การขาดข้อมูล: เนื่องจากเป็นพืชที่มีความเฉพาะเจาะจงและมีวงจรชีวิตสั้น ทำให้ข้อมูลเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ยังมีอยู่น้อยการอนุรักษ์:
การอนุรักษ์พิศวงไทยทองต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน โดยมีเป้าหมายหลักคือการอนุรักษ์ป่าดอยหัวหมดให้คงสภาพเดิม และการศึกษาค้นคว้าเพื่อให้ได้ข้อมูลที่ครบถ้วนเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ เพื่อนำไปสู่การวางแผนการอนุรักษ์ที่เหมาะสมต่อไป
พิศวงไทยทองจึงเปรียบเสมือนราชินีแห่งความลึกลับบนดอยหัวหมด ซึ่งตั้งอยู่ที่ ตำบลอุ้งผาง อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก เป็นหนึ่งในจุดชมทะเลหมอกที่มีชื่อเสียงของ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง ที่นี่จะเป็นยอดเขาหัวโล้นที่ปกคลุมด้วยต้นหญ้า พุ่มไม้เตี้ยๆ และไม้ทนแล้ง เลยเป็นที่มาของชื่อเรียกยอดเขานี้ว่า ดอยหัวหมด หรือ เขาหัวโล้น ที่รอคอยให้เราได้เข้าไปค้นพบและเรียนรู้ความมหัศจรรย์ของธรรมชาติ
เอกสารอ้างอิง:
Chantanaorrapint, S. & Suddee, S. 2018. Thismia thaithongiana (Dioscoreaceae: Thismieae), a new species of mycoheterotrop from an unusual habitat. Phytotaxa 333(2): 287−292.
ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF