พันธุ์ไม้พระราชทาน "ไอยริศ" พืชหายากและถิ่นเดียวของประเทศไทย

พันธุ์ไม้พระราชทาน "ไอยริศ" พืชหายากและถิ่นเดียวของประเทศไทย
ไอยริศ : Zingiber sirindhorniae Triboun & Keerat.
วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีรากสะสมอาหาร เนื้อในสีเหลือง มีกลิ่นเช่นเดียวกับขิง ลำต้นเทียมเป็นเหง้ากลม แตกเหนือดิน ๓-๖ ยอด แต่ละลำสูง 40-70ซม. มี 5-12 ใบ  ใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปขอบขนาน กว้าง 3.5-4.5 ซม. ยาว 8-14 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองด้าน  ดอกออกเป็นช่อที่ปลายยอด ก้านช่อดอกยาว 1-2 ซม. ใบประดับสีเขียว มีขอบสีม่วงแดง กลีบเลี้ยง 3 กลีบ ส่วนโคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกด้านเดียว เป็น 3 แฉก กลีบดอกสีขาว  เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันมี 5 อัน สีม่วงเข้มมีลายประสีขาว ลักษณะคล้ายกลีบดอก 2 อัน อีก 3 อัน เชื่อมติดกันเป็นกลีบปากอยู่ตรงกลาง ยาวประมาณ 2 ซม. ผลแบบผลแห้งแตก เมล็ดสีดำรูปกระสวย มีเยื้อหุ้มเมล็ดสีขาว

พืชหายากและถิ่นเดียวของประเทศไทย สำรวจพบโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ นักวิชาการ กรมวิชาการเกษตร ในปี พ.ศ. 2550 จากยอดเขาหินปูนในเขตอำเภอหนองหินและอำเภอผาขาว จังหวัดเลย รายละเอียดพันธุ์ไม้ได้ตีพิมพ์ในวารสาร The Thailand Natural History Museum Journal 10(1): 1. 2016
.
คณะนักวิจัย ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาติ ตั้งชื่อละตินตามพระนามาภิไธย สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี  ในการนี้ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานพระบรมราชานุญาติ และยังโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อเป็นภาษาไทยว่า “ไอยริศ” เมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2553

ที่มา ภาพ : หอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
ข้อมูล : ดร.วีระชัย ณ นคร