ควายป่าฝูงสุดท้ายที่ห้วยขาแข้ง

26 ก.ค.64 - มาทำความรู้จักกับควายป่าฝูงสุดท้ายที่ห้วยขาแข้ง ที่เหลืออยู่เพียง 50 ตัว และเสี่ยงเหลือเกินที่จะสูญพันธุ์จากการขยายของเมือง และแหล่งเกษตรกรรม รวมทั้งโรคระบาดที่กำลังเป็นปัญหาในสัตว์เลี้ยงในขณะนี้ 

ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ยังมีฝูง "ควายป่า" อาศัยอยู่ในพื้นที่ ซึ่งจากรายงานพบที่นี่เพียงแห่งเดียวเท่านั้นที่มีเหล่าควายป่าอาศัยอยู่ 

สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า ยกให้ควายป่า เป็นสัตว์ป่า 1 ใน BIG 7 หรือ 7 สัตว์ป่าผู้ยิ่งใหญ่แห่งป่าห้วยขาแข้ง ควายป่าหรือ มหิงสา (wild buffalo) เป็นต้นตระกูลของควายบ้านที่คุ้นเคยกันดี

ลักษณะโดยทั่วไป คล้ายคลึงกันอย่างมาก นั่นก็เพราะสืบมาจากเผ่าพันธุ์เดียวกัน แต่หากมองลึกลงไปในรายละเอียดก็พบว่า ทั้งคู่มีส่วนที่ต่างกันทั้งลักษณะ พฤติกรรม และนิสัย 

-ลำตัวของควายป่า บึกบึน แข็งแรง ใหญ่โตกว่าควายบ้าน น้ำหนักควายป่าอยู่ที่ 800 - 1,200 กิโลกรัม ส่วนควายบ้านมีน้ำหนักตัวไม่เกิน 500 กิโลหรัม 

-ควายป่า มีเขาโค้งเป็นวงเสี้ยวพระจันทร์ ยาวได้ถึง 150-180 ซม. ซึ่งควายบ้านจะมีเขาที่สั้นกว่า

-สีผิวของควายป่า มีสีเทาหรือน้ำตาลดำ ช่วงอกมีขนสีขาว รูปตัว V ใส่ถุงเท้าขาวหม่น ๆ ทั้ง 4 ข้าง ส่วนควายบ้าน มีผิวสีเทาจนถึงดำ 

-ควายป่า มีนิสัยดุร้ายกว่าควายบ้าน ไม่กลัวคน แม้จะตัวใหญ่แต่กลับปราดเปรียว ว่องไว ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูง ตัวผู้ชอบฉายเดี่ยวแต่ก็กลับมารวมฝูงในช่วงผสมพันธุ์ 

“ควายป่าในผืนป่าไทย มีรายงานพบเพียงแห่งเดียว คือ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง แถบ ๆ ริมลำห้วยขาแข้งทางตอนใต้ของผืนป่า เหลืออยู่ราว ๆ  50 ตัว จึงเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยอย่างมาก

ควายป่า ชอบอาศัยอยู่ในพื้นที่ที่มีลักษณะเป็นปลักโคลน ดินเลน ชายน้ำ กีบเท้าของพวกเขาจึงมีลักษณะกลมและแป้นช่วยในการย่ำปลักได้ดี ในขณะที่ควายป่า และกระทิง กีบเท้าจะเรียวแหลมกว่า

อาหารส่วนใหญ่เป็นยอดไม้ ใบไม้อ่อน ๆ หญ้า ไปจนถึงหน่อไม้ ชอบนอนจมปลัก เรียกได้ว่า มุดหายไปในปลักทั้งตัวโผล่ไว้แต่จมูกเพื่อหายใจ หวังเพื่อคลายร้อนในตัว และกันแมลงรบกวน

ปัญหาสำคัญของควายป่าที่เสี่ยงต่อการลดจำนวนลง คือถิ่นที่อยู่มักเลือกพื้นที่ติดริมน้ำ ซึ่งพื้นที่เหล่านี้มักทับซ้อนกับพื้นที่ของคน และแหล่งเกษตรกรรม ส่งผลต่อสวัสดิภาพและความเป็นอยู่ของควายป่าอย่างยิ่ง และยังเสี่ยงที่ควายป่าใกล้ชิดกับแหล่งหากินของควายบ้าน หรืออาจไปไปผสมพันธุ์กับควายบ้าน ที่จะทำให้ติดโรคมาจากควายบ้านทำให้เกิดโรคระบาดล้มตายได้

อย่างล่าสุดการระบาดของโรคลัมปี สกิล ในวัวควาย หากไม่มีการป้องกันที่ดีพอ โรครับาดอาจสร้างผลกระทบใหญ่หลวงต่อประชากรควายป่าทั้งหมดได้ 

นายธนิตย์ หนูยิ้ม ผอ.สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 12(นครสวรรค์) บอกว่า เจ้าหน้าที่กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ได้เฝ้าระวังมาตั้งแต่ทราบว่าเริ่มมีการระบาดของโรคนี้ โดยให้เจ้าหน้าที่ออกประสานงานกับสำนักงานปศุสัตว์จังหวัดอุทัยธานี อย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง พร้อมขอความร่วมมือราษฎรในพื้นที่ ไม่นำสัตว์เข้ามาเลี้ยงใกล้แนวเขตอย่างเด็ดขาด และได้จัดเจ้าหน้าที่พิทักษ์ป่า ลาดตระเวนเฝ้าระวัง จำนวน 20 นาย เฝ้าระวังเป็นจุด ๆ เพื่อป้องกันการลักลอบนำสัตว์มาเลี้ยงในพื้นที่ และผลักดันไม่ให้สัตว์ป่าออกนอกพื้นที่ป่าอนุรักษ์ 

โดยได้ก่อสร้างห้างนั่งดูสัตว์ชั่วคราว บริเวณแนวเขตของพื้นที่รับผิดชอบ หอสูง 9 เมตร ขนาดกว้าง 1.20 เมตร ยาว1.20 เมตร  เพื่อให้เจ้าหน้าที่ใช้นั่งเฝ้าสัตว์ ไม่ให้สัตว์ป่าออกนอกป่าอนุรักษ์ และไม่ให้สัตว์เลี้ยงของราษฎรเข้าไปในป่า

สำหรับจุดที่พบสัตว์เลี้ยงในจังหวัดอุทัยธานี ที่ตาย อยู่ห่างจากแนวเขตเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ประมาณ 15 - 20 กิโลเมตร ซึ่งโรคนี้สาเหตุหลักติดต่อทางแมลงดูดเลือด ดังนั้นในทางปฎิบัติการเฝ้าระวังป้องกันโรค โดยเฉพาะกับสัตว์ป่า เป็นเรื่องที่ยาก แต่จากนี้ไป จะให้เจ้าหน้าที่ฉีดน้ำส้มควันไม้ที่ได้รับมาจากวัดท่าซุงรอบ ๆ บริเวณ และปฎิบัติตามแนวทางป้องกันโรคที่อธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ให้แนวทางปฎิบัติไว้อย่างเคร่งครัดต่อไป

ข้อมูลเพิ่มเติม : สถานภาพปัจจุบันของควายป่า เป็นสัตว์ป่าสงวน 1 ใน 19 ชนิดของไทย ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 ไอยูซีเอ็น (IUCN) จัดให้อยู่ในประเภทใกล้สูญพันธุ์  จึงมีความสำคุญยิ่งที่เราทุกคนต้องช่งยกันอนุรักษ์ควายป่าฝูงสุดท้ายให้คงอยู่สืบไปให้นานที่สุด

ขอบคุณภาพและข้อมูลจาก : เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง, สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า