นิทานคำกลอนพระอภัยมณี หนึ่งในผลงานที่สร้างชื่อเสียงให้ “สุนทรภู่” ถือเป็นวรรณคดีที่มีเนื้อหาครบถ้วน ทั้งด้านจิตนาการ ปรัชญา ความรัก การเรียนรู้ การต่อสู้ การผจญภัย และการสะท้อนสังคม ตัวเอก คือ พระอภัยมณี
ในงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ประจำปี 2568 หรือ NST Fair 2025 จัดขึ้นที่ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ มีโซนนิทรรศการวรรณคดีไทย ซึ่งได้นำผลงานของสุนทรภู่เรื่องพระอภัยมณีมาผูกโยงกับวิทยาศาสตร์ไว้อย่างน่าสนใจ
ดร.พีรนุช กัณหดิลก ผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาความตระหนักด้านวิทยาศาสตร์แห่งชาติ องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) บอกเล่าถึงที่ไปที่มาการจัดแสดงนิทรรศการ “พระอภัยมณี” ที่สอดแทรกการเรียนรู้เรื่องของวิทยาศาสตร์ ผนวกเข้ากับหลักการ “ออโตมาตา” (Automata) ของยุโรป “ออโตมาตา พระอภัยมณี เป็นการเรียนรู้หลัก STEAM Plus1 ที่บูรณาการการเรียนรู้วิชาวิทยาศาสตร์ (Science) เทคโนโลยี (Technology) วิศวกรรมศาสตร์ (Engineering) ศิลปะ (Arts) คณิตศาสตร์ (Mathematics) และ วรรณคดี (Thai Literature) เข้าด้วยกัน เพื่อบอกเล่าเรื่องราวตามจินตนาการ และใช้ทักษะประดิษฐ์ความคิดสร้างสรรค์ และเทคนิคกลไกอย่างง่าย เช่น ลูกเบี้ยว เฟือง หรือคันโยก ทำให้เกิดการเคลื่อนที่ในรูปแบบต่างๆ สร้างความสนุกสนาน และเกิดแรงบันดาลใจ จึงนับเป็นการโชว์งานวิทยาศาสตร์แบบหนึ่งเดียวในโลกของไทยที่ยังไม่มีใครทำมาก่อน”
การจัดงานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ดร.พีรนุช มองว่า เป็นการเรียนรู้ของเด็ก และเยาวชนไทย ที่ไม่อยู่แค่ในห้องเรียน แต่เป็นการเรียนรู้ผ่านการลงมือทำ อย่างสนุก เป็นการฝึกทักษะ เพื่อให้เกิดการพัฒนา ตั้งคำถาม และอยากแก้ไขปัญหา รวมถึงการรู้จักการทำงานเป็นทีม
“การเรียนรู้เรื่องวิทยาศาสตร์ ถ้าเป็นชิ้นงานวิทยาศาสตร์เพียงอย่างเดียวอาจยากต่อการจดจำ ดังนั้นการทำงานวิทยาศาสตร์แนวใหม่ จึงได้ผสมผสมหลายศาสตร์เข้าด้วยกัน เพื่อสร้างการจดจำ เด็กๆ เข้าถึงได้ เข้าใจง่าย” ดร.พีรนุช ให้มุมมอง และเห็นว่า สุดท้ายแล้วการได้สัมผัสและการลงมือทำด้วยตัวเอง เป็นเรื่องสำคัญมากที่จะช่วยทำให้เด็กหรือผู้ใหญ่สามารถเข้าใจและจำได้มากกว่าการฟังหรือดูเพียงอย่างเดียว
ไฮไลต์ในนิทรรศการนี้ ได้ให้ข้อมูลในแต่ละส่วนโดยเล่าเรื่องการดำเนินชีวิตของ “พระอภัยมณี” ตั้งแต่ต้นจนจบ โดยสะท้อนให้เห็นการใช้สติปัญญาและความคิดสร้างสรรค์เพื่อแก้ปัญหา รวมถึงอธิบายทางวิทยาศาสตร์ว่า เหตุที่เสียงปี่พระอภัยมณีทำให้หลับใหลนั้น เกิดจากคลื่นสมองคนเรามีจังหวะความถี่ที่แตกต่างกันตามสภาวะของจิตใจ และพระอภัยมณีสามารถควบคุมจังหวะ ทำนองและระดับความดังของเดียงได้ดี จึงกระตุ้นให้เกิดความเคลิบเคลิ้มและอยากหลับ ทำให้ดูมีอานุภาพเหนือธรรมชาติควบคุมให้ผู้ฟังหลับได้
รวมถึงวิทยาศาสตร์ของสิ่งมีชีวิตในจินตนาการของสุนทรภู่ ทั้งนางผีเสื้อสมุทร สินสมุทร และนางเงือก
คุณแม่พิชชานันท์ เพียรเพิ่มภัทร พาน้องคิยา และ น้องเอคิณ มาร่วมกิจกรรมในบูธพระอภัยมณี บอกเล่าด้วยรอยยิ้มว่า “น้อง ๆ ชอบมาก โดยเฉพาะการได้นั่งม้านิลมังกร ให้ความรู้สึกตื่นเต้นเหมือนได้นั่งม้าโยกในสวนสนุก และจริง ๆ การเอาวรรณคดีมาผสานกับวิทยาศาสตร์แบบนี้เป็นเรื่องดีอย่างมาก เพราะทำให้เด็กได้จดจำและเข้าใจวรรณคดีแบบง่ายๆ โดยเฉพาะเด็ก ๆ เรียนโรงเรียนอินเตอร์อาจจะไม่เคยเรียนเรื่องนี้มาก่อน พอมางานมหกรรมวิทยาศาสตร์ ทำให้รู้จักม้านิลมังกร รู้จักสุดสาคร รู้ว่า มีผีเสื้อสมุทรและนางเงือก ทำให้ได้เรียนรู้ไปในตัว
ที่ซุ้ม workshop ที่เปิดให้เด็กและเยาวชนเข้าทำกิจกรรมได้เป็นรอบ ๆ ละ 45 นาที ได้รับความสนใจจากเด็กและผู้ปกครองอย่างล้นหลามไม่แพ้กัน จุดนี้สอนการประกอบชิ้นส่วนภาพนางเงือกโดยใช้เฟืองเป็นตัวยึดเกี่ยวชิ้นส่วนต่าง ๆ หลังประกอบเสร็จและเด็กจะโยกชิ้นส่วนที่ประกอบ ก็จะทำให้นางเงือกเคลื่อนไหว เหมือนกำลังว่ายอยู่ท่ามกลางเกลียวคลื่น
งาน ‘มหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ประจำปี 2568’ (National Science and Technology Fair 2025; NST Fair 2025) จัดโดยองค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) ภายใต้กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) โรงเรียน นักเรียน และผู้ที่สนใจ สามารถเข้าชมงาน งานนี้ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย ตั้งแต่วันนี้-17 สิงหาคม 2568 เวลา 09.00 – 19.00 น. ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ อาคาร 5-6 ชั้น LG