“สองแคว” - “ชัยนาท” อีกชื่อของเมืองพิษณุโลกที่หลายคนอาจยังไม่รู้

    หลายคนคงได้ยินชื่อ “พิษณุโลกสองแคว” “เมืองสองแคว” หรือ “เมืองชัยนาท” มาบ้าง แต่หลายคนอาจจะยังไม่รู้ว่านี่คืออีกชื่อของ “เมืองพิษณุโลก” แล้วสองชื่อนี้ปรากฏขึ้นเมื่อไร ทีมงาน Backbone MCOT หาคำตอบมาให้ทุกคนแล้วค่ะ

เมืองสองแควมาจากไหน?

    ชื่อนี้เป็นชื่อดั้งเดิมที่ปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกสมัยสุโขทัยยุคต้น ๆ ศิลาจารึกของสุโขทัยบางหลักเรียกชื่อเต็มของเมืองว่า “สรลวงสองแคว” ก็มี สาเหตุที่ชื่อนี้เนื่องจากเป็นเมืองที่มีแม่น้ำไหลผ่านเมืองสองสาย คือ แม่น้ำน่าน และ แม่น้ำน้อย ในสมัยของพระมหาธรรมราชาลิไท พระองค์ก็ได้เสด็จมาประทับที่เมืองสองแควเป็นเวลานานถึง 7 ปี (พ.ศ. 1905 - พ.ศ. 1912)

“เมืองชัยนาท” ไม่ใช่ “จังหวัดชัยนาท”

    “เมืองชัยนาท” ชื่อนี้ปรากฏในหนังสือ “ชินกาลมาลีปกรณ์” ที่แต่งโดยพระรัตนปัญญาเถระ เมื่อปี พ.ศ. 2060 และยังปรากฏในหนังสือลิลิตยวนพ่ายอีกด้วย นอกจากนี้ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ก็ได้กล่าวถึงสมเด็จพระนครินทราธิราช ที่ทรงให้พระโอรสคือ “เจ้าสามพระยา” ไปครองเมืองชัยนาท

    ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร ได้แสดงหลักฐานจนเป็นที่ยอมรับแล้วว่า “เมืองชัยนาท” ที่เป็นอีกชื่อหนึ่งของเมืองพิษณุโลกนั้น ไม่ใช่เมืองชัยนาทในจังหวัดชัยนาทปัจจุบัน แต่เนื่องจากพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับต่าง ๆ ที่เขียนเก่าที่สุด คือ “พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับหลวงประเสริฐฯ” ก็เขียนในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ซึ่งห่างจากเหตุการณ์จริงประมาณ 200 กว่าปี และคัดลอกลงมาไม่ได้ทำความเข้าใจ เปลี่ยนชื่อใหม่ตามที่รู้จักกันในสมัยที่เขียนพงศาวดารว่า “พิษณุโลก” นอกจากนี้ในปัจจุบันยังมีจังหวัดชัยนาทอีก ทำให้เข้าใจกันไปว่าเมืองชัยนาทที่เจ้าสามพระยาไปครองนั้นคือจังหวัดชัยนาท

    นอกจากนี้ยังพบหลักฐานยืนยันอีกอย่างหนึ่งคือ “ศิลาจารึกวัดสรศักดิ์” ในสมัยสุโขทัย ที่กล่าวว่าเจ้าสามพระยามีพระมารดาเป็นเชื้อพระวงศ์ของสุโขทัย และขณะที่พระองค์ทรงพระเยาว์ ก็เคยเสด็จมาทำบุญที่เมืองสุโขทัย ซึ่งตรงกับช่วงเวลาที่ในพงศาวดารกรุงศรีอยุธากล่าวว่าทรงครองอยู่ที่เมืองชัยนาทในฐานะลูกหลวง และการที่เจ้าสามพระยาทรงมีเชื้อสายทางราชวงศ์สุโขทัยด้วยจึงสมเหตุผลว่าทรงได้ครองเมืองชัยนาท ที่หมายถึงเมืองพิษณุโลกหรือเมืองสองแควนั่นเอง

ภาพศิลาจารึกวัดสรศักดิ์ จาก จารึกประเทศไทย ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

ติดตามชมซีรีส์ฟอร์มยักษ์ “ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเดอะซีรีส์” ภาคองค์ประกันหงสา ได้ทาง ช่อง 9 MCOT HD หมายเลข 30 ทุกวันเสาร์-อาทิตย์ เวลา 18.00 น.

ขอบคุณข้อมูลจาก

•     ศิลปวัฒนธรรม. เมืองพิษณุโลก เคยมีอีกชื่อว่า “เมืองชัยนาท” จริงหรือ? เรื่องนี้มีที่มาอย่างไร. สืบค้นเมื่อ 16 กันยายน 2564, จาก link
•     เอกสารโครงการเผยแพร่มรดกศิลปวัฒนธรรมของชาติ ประจำปี 2562 “เปิดตำนาน วังหน้า จากอดีตถึงปัจจุบัน”