คุณแม่บุญเรือน โตงบุญเติม ผู้ที่รู้จักจะเรียกท่านด้วยความเคารพว่า คุณแม่ หรือ คุณแม่บุญเรือน สำหรับผู้เขียน เรียกท่านว่าคุณยายบุญเรือน ด้วยได้รับการสั่งสอนให้รู้จักและเคารพท่านมาตั้งแต่เด็กๆ เพราะบิดามารดา เคารพท่านมาก พาไปทำบุญไปกราบรูปเหมือนของคุณยาย ที่วัดอาวุธวิกสิตารามตั้งแต่เด็ก
คนที่เคยไปวัดสัมพันธวงศ์ ที่เยาวราช หรือไปวัดอาวุธวิกสิตาราม ที่บางพลัด จะคุ้นเคยกับภาพ ผู้คนมากราบไหว้ รูปปั้นสุภาพสตรีท่านหนึ่ง บางคนเอากล้วย เอาปูนแดงที่ใช้ทาพลูกินหมาก เอาน้ำดื่ม เอาพริกไทย หรือผลไม้นานาชนิด มาวางได้หน้ารูปของท่านเพื่อเป็นการถวายบูชาแล้วลากลับเอาไปรับประทาน ด้วยเชื่อว่าจะช่วยบรรเทารักษาโรคภัยไข้เจ็บได้
คุณยายบุญเรือน เมื่อมีชีวิตอยู่เป็นผู้ปฏิบัติธรรมและมีความรู้ในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บ ทำให้ท่านยังคงเป็นที่พึ่งของคนทั่วไป ยังไม่นับพระเครื่องพุทโธน้อย พระที่ท่านสร้างไม่มากนัก แต่เป็นที่หวงแหนของผู้ครอบครอง แม้ในคอของเซียนใหญ่แทบทุกคน จะต้องมีพุทโธน้อยของคุณยายอยู่ในคอกันแทบทุกคน
จึงขอเล่าประวัติของคุณยายบุญเรือน เพื่อให้รู้จักและเข้าใจว่า ทำไม คนจำนวนมากที่แม้จะเกิดไม่ทันได้พบตัวจริงของคุณยายจึงให้ความเคารพคุณยายมากขนาดนี้
คุณยายบุญเรือนเกิดที่คลองสามวาอำเภอมีนบุรีต่อมาบิดามารดาของท่านได้ย้ายมาอยู่บางประกอก อำเภอราษฎร์บูรณะอยู่ในละแวกบ้านชาวสวนมีฐานะอาชีพเป็นชาวสวนคุณยายเติบโตมาในละแวกบ้านที่ตำบลบางประกอก
คุณยายได้รับการอบรมให้มีความสามารถในการทำหน้าที่แม่บ้านและงานบ้านจนมีความสามารถทำกับข้าวที่มีรสโอชาหลายอย่าง อาทิ น้ำพริก ท่านปรุงได้อร่อยมาก อาหารไทยพวกต้มและแกงหลายชนิด ท่านทำได้อย่างดี และมีความสามารถในการตัดเย็บเสื้อผ้า สามารถตัดผม และโกนผมของท่านเองโดยไม่ต้องให้คนอื่นช่วย
เมื่อมีอายุพอสมควรคุณยายสมรสกับ ส.ต.ท.จ้อย โตงบุญเติม อยู่กินกันฉันสามีภรรยาตลอดมาโดยส.ต.ท.จ้อย เป็นตำรวจประจำสถานีตำรวจนครบาลสัมพันธวงศ์ แต่ไม่มีบุตรธิดาด้วยกันเลย
ท่านเป็นผู้มีอุปนิสัยเปี่ยมด้วยความเมตตากรุณาปรานีแก่บุคคลที่ได้รู้จักพบเห็น แต่ทว่าท่านก็เป็นคนที่ค่อนข้างดุอยู่บ้างพูดเสียงดังกังวาล เด็ดขาดและจริงจัง คือ ท่านพูดจริงทำจริงตลอดเวลา ที่สำคัญคุณยายมีอุปนิสัยชอบการทำบุญ ถือศีลห้าเคร่งครัดภาวนาสวดมนต์ฟังธรรมตั้งแต่เด็ก เมื่อเติบโตท่านได้ศึกษาและปฏิบัติธรรม ทำวิปัสนากรรมฐานฝึกจิตให้เป็นสมาธิแน่วแน่เกิดปัญญาแจ่มแจ้งในธรรมของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
จนในที่สุดท่านได้ลาสามีออกบวชขณะยังครองชีวิตร่วมกับสามี ด้วยความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาได้ไปพังพระสวดมนต์ฟังธรรมที่วัดสัมพันธวงศ์บ่อยๆ ฝึกสมาธิ วิปัสนากรรมฐาน จนความเริ่มใสมากขึ้นจึงลาสามีออกบวชเป็นชลอ ยู่ปฏิบัติธรรมที่วัดสัมพันธวงศ์ได้พากเพียรฝึกหัดวิปัสสนากรรมฐานปฏิบัติอยู่ที่ศาลาวัด ด้วยความกล้าหาญ เข้าใจ ปลอดโปร่งในธรรม รักความสงบประกอบการกุศลช่วยกิจกรรมวัด
ระหว่างที่บวชอยู่นี่เอง ด้วยความตั้งใจจริงในการบำเพ็ญปฏิบัติว่ากันว่าคุณแม่บุญเรือนได้สำเร็จในจตุตถฌาน หรือฌาน4 ถือได้ว่าเป็นความสำเร็จในงานบุญประการสำคัญ เป็นบันไดที่สำคัญในการก้าวเข้าไปสู่อภิญญาหกประการ การสำเร็จจตุตถฌานเป็นการฝึกจิตที่ทำได้ยาก แต่คุณแม่บุญเรือนก็ทำได้สำเร็จเรียบร้อย
คำอธิบายที่ยืนยันประจักษ์ว่าคุณแม่บุญเรือนบรรลุอภิญญาหกมาจากประสบการณ์ของคณะผู้ร่วมบุญกับท่าน แบะที่มาขอให้รักษาโรคภัยไข้เจ็บ รวมถึงการได้เห็นการกระทำที่เป็นอิทธิปาฏิหาริย์เกิดขึ้นอย่างมากมาย การอธิษฐานให้ต้นมะม่วงต้นเล็กให้ออกช่อภายในคืนเดียว การย่นย่อหนทางยาวให้สั้น ฯลฯ
ด้วยจิตที่มีกำลังเข้มแข็ง อธิษฐานธรรมของคุณยายบุญเรือน ทำให้เกิดปรากฏการณ์ศักดิ์สิทธิ์หลายครั้ง อาทิ ท่านได้อธิษฐานธรรม ประจุพระพุทธรูป และพระเครื่องสำคัญ การสร้างพระพุทโธองค์ใหญ่ ซึ่งได้ทำพิธีหล่อสร้างที่วัดสัมพันธวงศ์ อัญเชิญไปถวายวัด สารนาถธรรมาราม อำเภอแกลง จังหวัดระยอง
การสร้างพระพุทธองค์เล็ก พระเครื่องที่ลือเลื่องของวัดอาวุธวิกสิการาม บางพลัดนอก คุณยายได้ร่วมสร้างและทำพิธีอธิษฐานกันยายน 2494 จำนวน 1 แสนองค์ พระนี้ปรากฏว่าได้กลายเป็นพระศักดิ์สิทธิ์ในระยะต่อมาเป็นอันมากทั้งด้านเมตตามหานิยม ป้องกันภัย แคล้วคลาด เจริญโภคสมบัติ กำจัดโรคร้าย
การอธิษฐานถุงเขียวเหนี่ยวทรัพย์แล้วไปทำพิธีที่วัดพระพุทธบาทสระบุรี และได้แจกถุงเหนี่ยวทรัพย์ให้ศิษย์ของท่าน
สิ่งที่คุณยายอธิษฐานแล้วกลายเป็นของหายากในตำนาน อย่าง ศิลาย้ำ ที่ได้ทำพิธีเก็บศิลาน้ำ เมื่อ 3 มิถุนายน 2499 อธิษฐานให้ศิลาน้ำศักดิ์สิทธิ์ เพื่อป้องกันอันตรายต่าง ๆ การแจกศิลาน้ำ มีคนไปร่วมพิธีราว 400 คน ศิลาน้ำเป็นศิลาศักดิ์สิทธิ์เป็นที่แสวงหาของผู้คนจำนวนมาก
คุณแม่ยังได้ทำพิธีชักธงชัยชนะ ชัยมงคล เมื่อวันที่3 พฤศจิกายน 2499 ทำพิธีนางกวัก เมื่อ 13 พฤศจิกายน 2499 คุณแม่ให้ซื้อทัพพีทองเหลืองมาทำเป็นนางกวัก ให้เขียนว่านางกวัก เวลาตักให้จับทัพพีแล้วพูดว่า นางบุญเรือนเข้านิโรธ ให้พวกเราประสบความสำเร็จ นางกวัก กวักเงินกวักทองได้ลาภ ของแจกของท่านได้สร้างตำนานความศักดิ์สิทธิ์อีกมากเช่น เทียนอธิษฐานให้ชีวิตรุ่งโรจน์ทำหนังสือใบโพธิ์อธิษฐานแจกในงาน 25 พุทธศตวรรษ 30,000 เล่ม และพระพุทโธกลาง พระพุทธรูปทองเหลือง หน้ากว้าง 6 นิ้ว
และแล้วก็ถึงกาลที่คุณยายจะวางสังขารลง ในปี 2507 คุณยายเริ่มมีอาการป่วยของโรคไต หัวใจอ่อน โลหิตจาง และความดันโลหิตสูง ติดต่อกันมาตามลำดับ มีแต่อาการทรงกับทรุด ไม่ยอมรับการรักษาของแพทย์ บรรดาศิษย์ทุกคนได้กราบอ้อนวอนท่านว่า คุณยายเคยอธิษฐานธรรมด้วยสัจจะวาจา รักษาโรคร้ายของลูก ๆ และคนอื่นให้หายได้ ทำไม เล่าคุณยายจึงไม่อธิษฐานเพื่อตนเองเสียบ้าง
ท่านตอบว่าถ้าท่านอธิษฐานเพื่อตน เองก็เท่ากับยังอยากมีชีวิตอยู่ อยากมีความสุข อยากพบสิ่งใหม่ ๆ บนพื้นพิภพ ล้วนเป็นกิเลสท่านทำเช่นนั้นไม่ได้ บรรดาศิษย์เมื่อได้ยิน คำพูดของท่านแล้วเต็มไปด้วยความเศร้าสะท้านในหัวใจอย่างคาดคิดไม่ถึง
มีข้อสังเกตอันสำคัญประการหนึ่งคุณยายได้สั่งให้หยุดนาฬิกาเรือนใหญ่ไว้ในเวลา 11.00 น. เศษทั้งสองเรือน ท่านบอกว่าหนวกหู ศิษย์ได้ทำตามที่ท่านขอโดย มิได้เฉลียวใจแต่อย่างใด และแล้วในเวลา 11.00 นาฬิกา ของวันที่ 9 กันยายน 2507 คุณแม่บุญเรือน โตงบุญเติม ได้วางสังขารทั้งร่างจากไปอย่างไม่มีวันกลับ
คำสั่งสอนอันเป็นอมตะธรรม ความดี สิ่งศักดิ์สิทธิ์หลายอย่างที่คุณยายมอบให้ อาทิ พระพุทโธ ถุงเขียวเหนี่ยวทรัพย์ ข้าวตอกพระร่วง ศิลาน้ำ ของอธิษฐานยังคงศักดิ์สิทธิ์และมีอิทธิฤทธิ์ ประทับความรู้สึกและดวงใจ ของลูกหลานและศิษย์อยู่อย่างลึกซึ้งแนบแน่นนานเท่านาน
ข้อมูลจาก คุณแม่บุญเรือน โตงบุญเติม อนุสรณ์ (หนังสืองานปลงศพ)