พระอุณาโลม สัญลักษณ์แห่งมหาบุรุษ

        มีคติความเชื่อว่า ลักษณะพระพุทธสรีระของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น มีลักษณะของมหาบุรุษ พระพักตร์รูปไข่ เม็ดพระศกเป็นก้นหอยเวียนขวา กลางกระหม่อมนูนสูง พระขนงโก่งดังคันศร หัวพระขนงจรดกัน ระหว่างนั้นมีโลมา (ขน) วนเป็นรูปก้นหอยเวียนขวา จึงมีผู้รู้ถวายแผ่นอุณาโลมสำหรับติดที่กลางพระนลาฏ ระหว่างพระขนง แด่พระพุทธไตรรัตนนายก (หลวงพ่อโต) อุณาโลมทำด้วยทองแดงลงรักปิดทองประดับพลอยสี ต่อมาพระญาณไตรโลก (ฉาย) อดีตเจ้าอาวาสวัดพนัญเชิงวรวิหาร ได้เก็บเศษทองในพระวิหาร  นำมาสำรอกได้ทองคำหนัก ๑๑ บาท พระยาโบราณราชธานินทร์พร้อมครอบครัว และผู้มีศรัทธาอื่นๆ ได้ร่วมใจบริจาคทองคำสมทบได้ทองคำหนัก ๔๖ บาท รวมเป็น ๕๗ บาท นำมาจัดทำอุณาโลมใหม่ โดยรีดให้แผ่นทองเรียบไปกับแกนเดิมของแผ่นอุณาโลมที่เป็นทองแดง และกดทับตรงลายที่ประดับพลอยให้ลึกลงไปตามรอยเดิม และนำพลอยสีที่ติดอยู่ที่เดิมมาประดับลงไป โดยใช้รักเป็นตัวยึดพลอยแต่ละเม็ด คนไทยนิยมประดับพลอย ๙ ชนิด ซึ่งหมายถึง สีของเทวดานพเคราะห์ โดยเชื่อว่าเป็นสีมงคล

        สำหรับอักขระตัว อุ คือ อุ อะ มะ ในคาถาภาษาบาลี หรือที่พราหมณ์ออกเสียงว่า โอม ซึ่งประดับอยู่ตรงกลาง ๓ ตัวนั้นเป็นอักษรศักดิ์สิทธิ์ในมติทางพุทธาคมที่มีตัว อุ พื้นฐานชั้นเดียว หมายถึง ธรรมอันพันไปจากโลก หรือธรรมอันสูงสุด คือ อุตตมธัมโม โบราณาจารย์จะเรียกด้วย อุ ในคัมภีร์รัตนมาลา ที่ว่า

        อุตตาโร จัตตาโร พุทโธ        อุตตาโร ธัมมะเทสิโย

        อุตตาโร สัคคะโมกขัญจะ      อุตตะมันตัง นะมามิหังฯ

ข้อมูลจาก วัดพนัญเชิงวรวิหาร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา