อาหารโบราณในสมัยกรุงศรีอยุธยามีลักษณะเฉพาะที่สะท้อนถึงวัฒนธรรม การใช้วัตถุดิบ และภูมิปัญญาของคนในยุคนั้น โดยมีทั้งอาหารที่ได้รับอิทธิพลจากต่างชาติและอาหารที่เกิดจากการพัฒนาของท้องถิ่น ต่อไปนี้คือข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับอาหารในยุคนั้น:
ลักษณะเด่นของอาหารกรุงศรีอยุธยา
1. วัตถุดิบท้องถิ่น
• อาหารกรุงศรีอยุธยาส่วนใหญ่ใช้วัตถุดิบที่หาได้ง่ายในท้องถิ่น เช่น ปลา กุ้ง ปู ผักพื้นบ้าน ข้าว และสมุนไพร
• เนื้อสัตว์ยอดนิยมคือปลา เนื่องจากอยุธยาเป็นเมืองลุ่มแม่น้ำ
2. การถนอมอาหาร
• นิยมถนอมอาหาร เช่น การหมัก การดอง และการทำปลาเค็ม เพื่อเก็บอาหารไว้บริโภคได้นาน
3. รสชาติ
• รสชาติหลักคือเปรี้ยว เค็ม และหวานจากน้ำตาลมะพร้าวหรืออ้อย
• รสเผ็ดจากพริกยังไม่แพร่หลายในช่วงแรก เพราะพริกมาจากอเมริกาใต้ในยุคหลัง แต่มีการใช้พริกไทยและสมุนไพรอื่นๆ แทน
4. อาหารจานสำคัญในงานพิธี
• อาหารในงานพิธีมีความประณีต เช่น ขนมชาววัง อาหารที่จัดในสำรับ หรือเมนูพิเศษในราชสำนัก
ตัวอย่างอาหารโบราณในยุคนั้น
1. แกงแค
• เป็นแกงพื้นบ้านที่ใช้ผักพื้นบ้านจำนวนมาก มีรสชาติเปรี้ยวและเผ็ดเล็กน้อย
2. ปลาร้าหรือปลาส้ม
• อาหารหมักที่ได้รับความนิยมมาก ปลาร้าถือเป็นเครื่องปรุงรสสำคัญในครัวไทยยุคนั้น
3. หมูโสร่ง
• อาหารในราชสำนักที่ได้รับอิทธิพลจากอาหารเปอร์เซีย มีหมูบดปรุงรสพันด้วยเส้นไข่หรือแป้ง
4. น้ำพริกชนิดต่างๆ
• เช่น น้ำพริกกะปิ น้ำพริกปลาแห้ง น้ำพริกมะขาม เน้นการใช้วัตถุดิบจากธรรมชาติ
5. แกงส้มมะขาม
• แกงส้มในยุคนั้นใช้มะขามเปียกให้รสเปรี้ยวแทนมะนาว
6. ขนมจีน
• นิยมรับประทานคู่กับน้ำยา น้ำพริก หรือแกงเขียวหวาน
7. ข้าวตอกน้ำกะทิ
• ขนมหวานที่ใช้ข้าวตอกผสมกับน้ำกะทิหวาน
8. ขนมสำปันนี
• ขนมที่ทำจากแป้ง น้ำตาล และกะทิ ปั้นเป็นรูปดอกไม้
อิทธิพลจากต่างชาติ
สมัยกรุงศรีอยุธยาเปิดรับอิทธิพลจากชาติต่างๆ เช่น:
• จีน: เทคนิคการนึ่ง ตุ๋น และผัด
• อินเดีย: การใช้เครื่องเทศและแกงต่างๆ
• เปอร์เซีย: อาหารที่ใช้ไข่ เช่น ฟองดู
• โปรตุเกส: ขนมที่มีไข่แดง เช่น ทองหยิบ ทองหยอด
ประเพณีเกี่ยวกับอาหาร
• มีการจัด “สำรับ” ซึ่งประกอบด้วยข้าว อาหารคาว น้ำพริก และผลไม้ในสำรับเดียวกัน
• อาหารในราชสำนักเน้นความประณีตและการแกะสลักวัตถุดิบอย่างสวยงาม