ข้าวแช่ เป็นอาหารมอญ นิยมทำ เพื่อถวายพระ ทำบุญ ในเทศกาลสงกรานต์
คนมอญเรียก ข้าวแช่ ว่า เปิงซงกรานต์ เปิงแปลว่า ข้าว ซงกรานต์ ก็คือเทศกาลสงกรานต์ รวมแล้วเปิงซงกรานต์ คือ ข้าวที่ทำในเทศกาลสงกรานต์
ที่เป็นอย่างนี้เพราะ ตำนาน เปิงซงกรานต์ คือตำนานเดียวกับ ธรรมบาลกุมาร ที่ชนะตอบปริศนากบิลพรหม (ตำนานวันสงกรานต์) เริ่มตอนที่เศรษฐี พ่อของธรรมบาลไม่มีลูกเลยไปหุงข้าวบวงสรวงขอลูก ข้าวที่เศรษฐีหุงนี่เองคือ เปิงซงกรานต์ ข้าวที่หุงแล้วได้ลูกมาเป็นต้นเรื่องของสงกรานต์
คนมอญจะไม่ทำข้าวแช่ทีละเยอะๆ ทำแค่พอถวายพระและทานในบ้าน
ส่วนผสมชูโรงของข้าวแช่มี 2 ส่วน ข้าว และ เครื่องเคียง โดยเฉพาะ ลูกกะปิ ขาดส่วนใดส่วนหนึ่งไม่ได้
ข้าว ใช้ข้าวอย่างดีหุงให้นุ่ม แช่น้ำลอยดอกมะลิแล้วไม่เละ โบราณ หุงด้วยหม้อดิน ก่อนหุงต้องรมหม้อด้วยควันเทียนให้หอมน้ำใช้น้ำลอยดอกมะลิ ใส่โอ่งดินตั้งในร่ม สมัยโบราณไม่มีน้ำแข็ง
ลูกกะปิ คนมักเข้าใจว่าทำจากกะปิล้วนๆ แท้จริงแล้ว ส่วนผสมหลักที่เป็นโปรตีนคือ เนื้อปลาดุกย่างขูดเอาแต่เนื้อ ผสมเครื่องเทศ ปรุงรส
เครื่องเคียงของข้าวแช่ ประกอบด้วย เนื้อเค็มผัด (สมัยนี้กลายเป็นหมูหวาน ) หัวผักกาดเค็มผัด ผักกาดดอง ไข่เค็มต้ม ปลาแห้งผัด ทานกับแตงโม สูตรชาววังมีพริกหยวกยัดไส้ ของหวาน ต้อง กะละแม หรือข้าวเหนียวแดง
ธรรมเนียมของการทำบุญสงกรานต์ คนรามัญ จะนำสำรับ ข้าวแช่ ส่งไปให้ผู้ที่นับถือ ครูอาจารย์ พระสงฆ์ ญาติผู้ใหญ่ เรียกวิธีการนำเปิงซงกรานต์ไปส่งว่า ส่งข่าวแช่ ส่งเปิง