ผ้าขาวม้า ในอุษคเนย์ ใช้ในทุกชนชาติ ลวดลาย สีสันและวัสดุที่ใช้ทอ มีหลากหลายแตกต่างกันไป หนึ่งใน ผ้าข้าวมาในอุษาเนย์ที่มีรูปแบบ วิธีใช้ สีสัน ความงามไม่แพ้ใครคือ ผ้าขาวม้ามอญ
คุณองค์ บรรจุน ผู้เชี่ยวชาญภาษามอญ เล่าถึง ผ้าขาวม้ามอญว่า ชื่อเรียกผ้าขาวม้ามอญ คือ “ยาดกะบอย” ภาษามอญค่อนข้างห่างไกลผิดกับภาษาเขมร ที่เรียก ผ้ากรรมา ในวัฒนธรรมมอญ มีการใช้ผ้าขาวม้าหรือ ผ้าขะม้า ที่พูดกัน ชินหูว่า “นุ่งผ้าตาหมากรุกของรามัญฯ” แสดงให้เห็นว่า ผ้านุ่งชายมอญจะทอเป็นลายตาราง โดยยังคงใช้มาจนถึงทุกวันนี้ ต่างกันที่มอญในไทย ใช้ลายตารางตาใหญ่คล้ายกับลายผ้าขะม้าในหลายวัฒนธรรมในไทย แต่มอญในพม่า ใช้โสร่งแดงลายตารางตาเล็ก ซึ่งเป็นการสร้างอัตลักษณ์ขึ้นมาใหม่หลังจากถูกวัฒนธรรมพม่ากลืนไป (อ้างอิงจากข้อมูล ของ คุณองค์ บรรจุน)
ปกติ ชายชาวมอญในไทยจะใช้ผ้าขาวม้าในโอกาสต่างๆ กัน อาทิ
เข้าวัด – ใช้นุ่งเฉวียงบ่า เป็นผ้าสไบ อาจใช้เป็นผ้าปูกราบด้วย ใช้ในงานพิธีที่เป็นทางการ – พับให้แคบ พับครึ่ง แล้วพาดบ่า โดยให้ชายผ้าอยู่ข้างหลัง ใช้ในงานรื่นเริง – คล้องบ่า ห้อยไหล่ โดยให้ชายสองข้างห้อยอยู่ด้านหลัง เป็นสองชาย ใช้เวลาทำงานประจำวันที่มีการใช้แรง – มัดเอว
ในอุษาคเนย์ พบว่าผ้าขาวม้าปรากฏอยู่ทั่วไป เป็นผ้าอเนกประสงค์ ใช้ได้สารพัดประโยชน์ คำเรียกจึงมีหลากหลายตามหน้าที่ใชสอย รูปแบบก็แยกย่อย
ทว่า สิ่งหนึ่งที่ยังคงอยู่ไม่เคยเปลี่ยนคือ ลายตารางหมากรุก หรือศัพท์ผ้าทอเรียก “ตาโก้ง/ตาแสง” คำว่า “ผ้าลายตาโก้ง” ไม่เกี่ยวข้องกับชื่อ “เมืองตะโก้ง” เป็นคำไทย หมายถึงผ้าลายตาๆ ส่วนโก้ง คือลายด่าง เช่น พูดว่า “เสื้อโก้งเสื้อลาย” คำว่า “ตาแสง” ก็ใช้เรียกลวดลายตาสี่เหลี่ยม เช่น “รั้วตาแสง” คือรั้วไม้ไผ่ลายตาราง
ในเมืองไทยของเรามีคนมอญเคลื่อนย้ายเข้ามาอยู่กระจายเต็มไปทุกภูมิภาค พวกเขามาพร้อมกับวิถีวัฒนธรรมรามัญ และผ้าข้าวม้าที่สวยงามในหลายชุมชน เช่น กลุ่มทอผ้าบ้านหนองลิงสืบทอดภูมิปัญญาการทอผ้าพื้นเมืองของชุมชนไทยเชื้อสายมอญ จุดเด่นคือ เป็นผ้าฝ้ายทอมือย้อมด้วยสีธรรมชาติจากดอกดาวเรือง ลูกรังแดง ใบสบู่แดง ใบคูน แล้วนำมาทอด้วยกี่กระตุก 2 ตะกอ เป็นผืนผ้าขาวม้าหลากสี ถักชายครุยเพื่อเพิ่มความ สวยงามและเป็นเอกลักษณ์ของกลุ่มทอผ้าบ้านหนองลิง วัตถุดิบที่ใช้ คือ ฝ้ายผสมเส้นฝ้ายใยประดิษฐ์ และย้อมสีธรรมชาติ สินค้าต้นแบบชนะการประกวดอัตลักษณ์ผ้าขาวม้า ปี2560
ผ้าทอมือของชาวมอญตำบลบ้านม่วงมีรูปแบบเนื้อผ้าและลวดลายผ้าทอมือที่มีเสน่ห์ แบบชาวบ้าน แต่จะมีลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ในแบบเฉพาะไม่ได้แต่งลวดลายจากภายนอกให้เกินงาม ด้วยความร่วมมือของคนในชุมชนที่พยายามอนุรักษ์การทอผ้าอันเป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านที่เคยพึ่งพาตัวเองได้ในอดีต โดยทอเป็นผ้านุ่งและผ้าขาวม้าสีสดใสแบบชาวมอญนอกจากนี้ยังมีการเพิ่มมูลค่าให้กับผ้าทอโดยการนำผ้าทอมาดัดแปลงเป็นเสื้อผ้า หมวก และกระเป๋าลวดลายและมีรูปทรงที่สวยงาม
นี่แค่สองชุมชน ผ้าขาวม้ามอญยังกระจายความงามอยู่ในหลายชุมชน รอให้ผู้สนใจที่ชอบสีสันแบบรามัญหามาใช้กัน
ข้อมูลและรูป จาก
ศิลปะวัฒนธรรม
และเพจ #ผ้ามอญทอมือ #มอญซ่อนภูมิ #โสร่งมอญ