27 เมษายน วันสมเสร็จโลก
.
“สมเสร็จ” เป็นสัตว์ที่มีรูปร่างหน้าตาแปลก ลักษณะคล้ายหมู มีจมูกคล้ายกับงวงช้าง แต่ญาติสนิทของมัน คือ ม้าและแรด สมเสร็จเป็นสัตว์กินพืช อาศัยอยู่ในป่ารกทึบ ชอบนอนแช่น้ำ ว่ายน้ำดำน้ำได้ดี แหล่งน้ำนับเป็นที่หลบซ่อนที่ดีจากพวกนักล่าอย่างสัตว์ตระกูลเสือ ปัจจุบันสมเสร็จมีจำนวนลดน้อยลง เป็น 1 ใน 15 สัตว์ป่าสงวนของไทย สาเหตุสำคัญมาจากการรุกรานของมนุษย์
.
สมเสร็จเป็นสัตว์กินพืชและลูกไม้เป็นอาหาร โดยการกลืนเมล็ดลงไปด้วย ซึ่งทำให้เมล็ดพันธุ์อยู่ในอุจาระเมื่อน้องสมเสร็จเดินไปที่ไหนและได้ถ่ายอุจจาระ ทำให้เป็นการฟื้นคืนธรรมชาติ จนได้ฉายาว่า... นักปลูกป่า
เรารู้ว่าสมเสร็จเป็นสัตว์ป่าสงวนของไทย แล้วรู้หรือไม่ว่าประเทศไทยมีสัตว์ป่าสงวนกี่ชนิด? 15 ชนิด 19 ชนิด หรือ 20 ชนิด ที่นี่มีคำตอบ
วันนี้เป็น "วันสมเสร็จโลก" หลายคนอาจยังสับสนว่า ประเทศไทยมีสัตว์ป่าสงวนกี่ชนิดกันแน่ เพราะเรามักขึ้นต้นว่า
"สมเสร็จจัดเป็นสัตว์ป่าสงวน 1 ใน ___ชนิด ของไทย"
ทิ้งไว้เป็นข้อสงสัยตรงนี้ก่อน เดี๋ยวเราค่อยมาเติมคำในช่องว่างให้ถูกต้องกัน ก่อนอื่นเราไปรู้ก่อนว่า “สัตว์ป่าสงวน” หมายความว่าอะไร?
ประเทศไทยเริ่มมีสัตว์ป่าสงวน กำหนดไว้ตามบัญชีท้ายพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2503 จำนวน 9 ชนิด เป็นสัตว์ป่าเลี้ยงลูกด้วยนมทั้งหมด ได้แก่ แรด กระซู่ กูปรี ควายป่า ละองหรือละมั่ง สมัน เนื้อทราย เลียงผา และกวางผา สัตว์ป่าสงวนเหล่านี้หายาก ใกล้จะสูญพันธุ์ หรืออาจจะสูญพันธุ์ไปแล้ว จึงจำเป็นต้องมีบทบัญญัติที่เข้มงวด เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดอันตรายแก่สัตว์ป่าที่ยังมีชีวิตอยู่ หรือซากสัตว์ป่า ซึ่งอาจจะตกไปอยู่ยังต่างประเทศด้วยการซื้อขาย
ต่อมาได้มีการพิจารณาแก้ไขปรับปรุงพระราชบัญญัติฉบับเดิม โดยตราพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 ขึ้นใหม่ เมื่อวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2535 ซึ่งได้มีการเพิ่มเติมชนิดสัตว์ป่าที่มีสภาพล่อแหลมต่อการสูญพันธุ์อย่างยิ่ง 7 ชนิด คือ สมเสร็จ เก้งหม้อ แมวลายหินอ่อน พะยูน นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร นกแต้วแร้วท้องดำ และนกกระเรียนไทย
และตัดสัตว์ป่าที่ไม่อยู่ในสถานะใกล้จะสูญพันธุ์ เนื่องจากการที่สามารถเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์ได้มากจำนวน 1 ชนิด คือ เนื้อทราย รวมกับสัตว์ป่าสงวนเดิม 8 ชนิด คือ แรด กระซู่ กูปรี ควายป่า ละองหรือละมั่ง สมัน เลียงผา และกวางผา รวมเป็น 15 ชนิด
ต่อมาในวันที่ 9 ตุลาคม 2558 ที่ประชุมคณะกรรมการสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่าแห่งชาติมีมติเห็นชอบให้เพิ่มสัตว์น้ำเป็นสัตว์สงวน 4 ชนิด คือ วาฬบรูดา วาฬโอมูระ เต่ามะเฟือง และปลาฉลามวาฬ และได้มีการพิจารณาปรับปรุงพระราชบัญญัติฉบับเดิมและตราพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 ขึ้นใหม่ เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 รวมสัตว์ป่าสงวนในประเทศไทยมีทั้งสิ้น 19 ชนิด ได้แก่
สัตว์ป่าจำพวกสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
1. กระซู่ (Didermocerus Samatraensis)
2. กวางผา (Naemorhedus griseus)
3. กูปรีหรือโคไพร (Bos sauveli)
4. เก้งหม้อ (Muntiacus feae)
5. ควายป่า (Bubalus bubalis)
6. พะยูนหรือหมูน้ำ (Dugong dugon)
7. แมวลายหินอ่อน (Pardofelis marmorata)
8. แรด (Rhinceros sondaicus)
9. ละองหรือละมั่ง (Cervus eldi)
10. เลียงผาหรือเยืองหรือกูรำหรือโครำ (Capriconis sumatraensis)
11. วาฬบรูด้า (Balaenoptera edeni)
12. วาฬโอมูระ (Balaenoptera omurai)
13. สมเสร็จ (Tapirus indicus)
14. สมันหรือเนื้อสมัน (Cervus schomburgki)
สัตว์ป่าจำพวกนก
15. นกกระเรียน (Grus antigone)
16. นกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร (Pseudochelidon sirintarae)
17. นกแต้วแร้วท้องดำ (Pitta gurneyi)
สัตว์ป่าจำพวกสัตว์เลื้อยคลาน
18. เต่ามะเฟือง (Dermochelys coriacea)
สัตว์ป่าจำพวกปลา
19. ปลาฉลามวาฬ (Rhincodon typus)
และเมื่อวันที่ 6 กันยายน 2565 คณะรัฐมนตรี (ครม.) อนุมัติหลักการร่างพระราชกฤษฎีกากำหนดให้สัตว์ป่าบางชนิดเป็นสัตว์ป่าสงวนเพิ่มเติม ซึ่งได้แก่ นกชนหิน (Rhinoplex Vigil) โดยจะเป็นสัตว์ป่าสงวนลำดับที่ 20 ตามที่กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเสนอ เนื่องจากนกชนหินเป็นสัตว์ป่าหายาก ใกล้สูญพันธุ์ จึงจำเป็นต้องสงวนและอนุรักษ์ไว้อย่างเข้มงวด ซึ่งยังต้องรอการประกาศอีกครั้ง ถ้าประกาศออกเมื่อไหร่ ประเทศไทยเราก็จะมีสัตว์ป่าสงวนเพิ่มอีก 1 เป็น 20 ชนิด อย่างเป็นทางการ มาถึงตรงนี้ทุกคนคงเดิมคำช่องว่างกันถูกแล้ว